سیستم انتخابات در آلمان

همانطور که گفته شد، در آلمان انتخابات متعددی برگزار می‌شود: انتخابات سراسری، ایالتی، محلی و اتحادیه‌ی اروپا. 

• در انتخابات سراسری، نمایندگان برای مجلس ملی (Bundestag) انتخاب می‌شوند. این نمایندگان به نوبه‌ی خود صدر‌اعظم را انتخاب می‌کنند. انتخابات سراسری هر چهار سال یک‌بار برگزار می‌شود.

• انتخابات محلی هر پنج سال یک‌بار و در زمان‌های مختلف (نه به طور هم‌زمان) در ۱۶ ایالت این کشور برگزار می‌شود. ایالت برمن (Bremen) از این قاعده مستثناست و انتخابات محلی را هر چهار سال یک‌بار انجام می‌دهد. مجلس ایالتی نام‌های مختلفی دارد. در برمن و هامبورگ (Bürgerschaft)  نامیده می‌شود، در برلین (Abgeordnetenhaus) نام دارد و در دیگر ایالت‌ها (Landtag)

• در انتخابات محلی نمایندگان سیاسی برای عضویت در شهرداری، شوراهای شهری            (Gemeinde und Stadträten ) و دهیاری‌ها (Kreisräte)  انتخاب می‌شوند.

• علاوه بر این، در بسیاری از ایالت‌ها رای‌دهندگان به طور مستقیم شهردار و مدیران منطقه را انتخاب می‌کنند. اما در برخی ایالت‌ها این افراد نه به واسطه‌ی رای مستقیم، بلکه از طریق شورای منتخب آن منطقه انتخاب می‌شوند.

• در انتخابات اتحادیه‌ی اروپا هر پنج سال یک‌بار، نمایندگان کشور برای عضویت در پارلمان اروپا انتخاب می‌شوند. این انتخابات به طور هم‌زمان در تمامی ایالت‌های کشور برگزار می‌شود.

علاوه بر موارد بالا، انتخابات دیگری نیز وجود دارد که در آن شوراهای مشورتی مهاجرت و ادغام (Integrations- und Migrationsbeiräten) انتخاب می‌شوند. این شوراها در برابر سیاست‌ها و سیستم مدیریت شهری، منافع و ملاحظات مهاجرین/افراد با پیشینه‌ی مهاجرت را نمایندگی می‌کنند. در بعضی ایالت‌ها، اعضای این شوراها مستقیما توسط ساکنینی انتخاب می‌شوند که تابعیت «خارجی» (غیرآلمانی) دارند. اما در بعضی ایالت‌های دیگر توسط نمایندگان/موسسات با پیشینه‌ی مهاجرت انتخاب می‌شوند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این انتخابات می‌توانید به مجامع محلی منطقه‌ی زندگی خود مراجعه نمایید. 

در انتخابات سراسری (Bundestagswahl) افرادی حق رای دارند که حداقل ۱۸ سال سن داشته و تابعیت (ملیت) آلمانی داشته باشند. در بخش «شهروندی آلمان» وب‌سایت ما می‌توانید شرایط و پیش‌نیازهای درخواست ملیت آلمانی را ببینید. 

در انتخابات ایالتی (Landtagswahlen) افرادی حق رای دارند که حداقل ۱۸ سال سن داشته و تابعیت (ملیت) آلمانی داشته باشند. در ایالت‌های براندن‌بورگ، شلسویگ-هولشتاین، برمن، بادن-ووتن‌برگ، مکلنبورگ-فورپومرن و هامبورگ افرادی که ۱۶ سال تمام دارند می‌توانند در انتخابات ایالتی شرکت کنند. اما شرط دارا بودن ملیت آلمانی کماکان صادق و پابرجاست.

در انتخابات محلی، افرادی حق رای دارند که یا تابعیت (ملیت) آلمان  داشته باشند یا تابعیت یکی از کشورهای عضو اتحادیه‌ی اروپا و بیشتر از سه ماه باشد که ساکن آلمان هستند. شرط سنی برای داشتن حق رای در این انتخابات به ایالت مربوطه بستگی دارد. در ایالت زاکسن، راینلند-فالز، هسن و بایرن افرادی که حداقل ۱۸ سال دارند، می‌توانند در این انتخابات شرکت کنند. در بقیه‌ی ایالت‌ها شرط سنی ۱۶ سال تمام است.

برای انتخابات اتحادیه‌ی اروپا، شرط سنی ۱۸ سال تمام پابرجاست.

خوب است بدانید که: برای شرکت در انتخابات، باید در فهرست رای‌دهندگان (Wählerverzeichnis) ثبت شده باشید. معمولا پس از ثبت قانونی محل زندگی خود، خود‌به‌خود و بدون نیاز به انجام کار دیگری، در این فهرست نیز ثبت می‌شوید. اما اگر مدت کوتاهی قبل از برگزاری انتخابات، محل زندگی خود را تغییر داده باشید، باید به شورای محل زندگی خود مراجعه کرده و نام خود را در فهرست وارد کنید.

تمام شهروندان آلمان (کسانی که تابعیت آلمان دارند) و حداقل ۱۸ سال تمام سن دارند، می‌توانند کاندید انتخابات شوند. یک مورد استثنا انتخابات ایالتی در ایالت هسن است: در این ایالت برای کاندید شدن در انتخابات ایالتی باید حداقل ۲۱ سال سن داشته باشید.

به طور کلی و به عنوان یک قاعده، انتخابات در آلمان همیشه روزهای یکشنبه برگزار می‌شود، چون بیشتر افراد روزهای یکشنبه کار نمی‌کنند و برای حضور در اماکن رای‌گیری وقت کافی دارند. اما این امکان نیز وجود دارد که زودتر از روز موعود و از طریق مکاتبه (نامه) رای غیر‌حضوری داد. امکان رای غیر‌حضوری باید توسط رای‌دهنده درخواست شود. مراحل و ملازمات این درخواست در برگه‌ی اطلاعاتیه‌ی انتخاباتی توضیح داده شده. این برگه‌ی اطلاعاتی چند هفته پیش از انتخابات برای تمام کسانی که در فهرست رای‌دهندگان ثبت شده‌اند، از طریق پست ارسال می‌شود. 

در انتخابات سراسری، هر رای‌دهنده دو حق رای دارد: انتخاب اول و انتخاب دوم. در انتخاب اول به کاندیدایی از حوزه‌ی انتخابیه‌ی محل زندگی خود «رای مستقیم» (Direktwahl)  می‌دهید. در انتخاب دوم، فهرست پیشنهادی یک حزب سیاسی را انتخاب می‌کنید که «نمایندگی تناسبی» (Verhältniswahl) نام دارد. انتخاب دوم مهم‌تر است، چرا که تعداد کرسی‌های متعلق به هر حزب در پارلمان به واسطه‌ی این رای مشخص می‌شود. این سیستم رای‌دهی  (personalisierte Verhältniswahl) نیز نامیده می‌شود. 

خوب است بدانید که:  قانون انتخابات آلمان در سال ۲۰۲۳ تغییر یافته است. در تغییرات سال ۲۰۲۳ تعداد کرسی‌های مجلس ملی (Bundestag) به ۶۳۰ کرسی محدود شده. در نتیجه ممکن است در آینده، تمام نمایندگانی که بیشترین رای مستقیم را در حوزه‌ی انتخابیه‌ی خود کسب کرده‌اند، نتوانند وارد پارلمان ملی  شوند.

تعداد حق رای در انتخابات ایالتی هر ایالت متفاوت است. در اکثر ایالت‌ها این انتخابات نیز سیستم رای‌دهی  (personalisierte Verhältniswahl) دارد و رای‌دهندگان به انتخاب اول و انتخاب دوم خود رای می‌دهند.

در انتخابات محلی، هر ایالت سیستم رای‌دهی و تعداد حق‌رای مخصوص خود را دارد. 

و در انتخابات اتحادیه‌ی اروپا، هر رای‌دهنده یک حق رای دارد که با آن حزب مورد‌نظر خود را انتخاب می‌کند. 

تمامی افراد دارای حق رای حدود چهار تا شش هفته (در بعضی موارد حداکثر سه هفته) پیش از روز انتخابات برگه‌ی اطلاعیه‌ی انتخاباتی را از طریق پست دریافت می‌کنند که در آن حوزه‌ی رای‌گیری مربوط به رای‌دهنده نیز قید شده است. حوزه‌های رای‌گیری عموما مدارس یا دیگر ساختمان‌های دولتی هستند. هنگام ورود به حوزه‌ی رای‌گیری، کارکنان حوزه نام شما را می‌پرسند و کارت شناسایی و برگه‌ی اطلاعیه‌ی انتخاباتی شما را چک می‌کنند. ممکن است برگه‌ی انتخاباتی را با فهرست رای‌دهندگان تطبیق دهند تا مطمئن شوند هر فرد فقط یک بار رای می‌دهد.

بعد از آن، رای‌دهندگان برگه‌ی رای خود را دریافت کرده، وارد کابین‌های رای‌دهی می‌شوند و با درج ضربدر (X) رای خود را مشخص می‌کنند. کابین‌های رای‌دهی به این منظور طراحی شده‌اند که دیگران نتوانند رای شما را ببینند. بعد از مشخص کردن رای با ضربدر، برگه‌ی رای را تا کرده و آن را داخل صندوق رای مهر‌و‌موم شده می‌اندازید. 

مهم است بدانید که: اگر حق رای دارید، اما برگه‌ی اطلاعیه را دریافت نکرده‌اید، باید به شورا یا شهرداری محل زندگی خود مراجعه کرده و درخواست کنید که نام شما را وارد فهرست رای‌دهندگان کنند. 

اگر نمی‌توانید در روز انتخابات برای رای دادن بروید، این امکان را دارید که برای رای غیر‌حضوری (مکاتبه‌ای) اقدام کنید. بعد از ثبت درخواست، برگه‌ی رای را از طریق پست دریافت می‌کنید و می‌توانید پیش از روز انتخابات آن را در خانه پر کرده و از طریق پست به شورای مربوطه ارسال کنید یا به طور حضوری آن را تحویل شورا دهید.

پشت برگه‌ی اطلاعاتی انتخابات یک فرم درج و معمولا یک آدرس ایمیل، آدرس وب‌سایت یا یک بارکد  (QR-Code) قید شده. از این طریق می‌توانید درخواست رای غیر‌حضوری کنید. برای جزییات بیشتر، ویدیوی منتشر شده در وب‌سایت ما را مشاهده نمایید.

علاوه بر این، می‌توانید برگه‌ی رای غیر‌حضوری را شخصا از شورای مربوطه دریافت کنید. برای این کار، باید پیش از روز موعد انتخابات به شورا مراجعه کرده، و همانجا رای خود را ثبت کنید. 

اتباع (شهروندان) آلمان که خارج از کشور زندگی می‌کنند یا به طور موقت خارج از کشور هستند، می‌توانند در انتخابات سراسری (Bundestagswahl) شرکت کنند. 

اگر برای مدت طولانی خارج از کشور زندگی می‌کنید، به شرطی حق رای دارید که:

• بعد از چهارده‌سالگی، حداقل سه ماه بدون وقفه در آلمان زندگی کرده باشید. این اقامت سه‌ماهه نباید بیشتر از ۲۵ سال پیش بوده باشد. (در حداکثر ۲۵ سال گذشته، به مدت سه ماه بدون وقفه در آلمان بوده باشید)

  یا

• اگر به دلایلی ارتباط و آشنایی شخصی و مستقیم با سیاست‌های جمهوری آلمان دارید و این سیاست‌ها در زندگی شما تاثیر دارد. برای مثال کارکنان محلی دولت آلمان در دیگر کشورها یا افرادی که خارج از آلمان زندگی می‌کنند و برای کار به آلمان رفت‌و‌آمد دارند.

برای شرکت در انتخابات، باید درخواست کنید اسم شما در فهرست رای‌دهندگان ثبت شود. اطلاعات بیشتر در این زمینه را در Website der Bundeswahlleiterin. بخوانید.

اگر به طور موقت و کوتاه‌مدت خارج از آلمان هستید:

 برای مثال در حال سفر هستید، باید به طور غیر‌حضوری رای خود را ثبت کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، بخش « اگر در روز انتخابات امکان حضور در حوزه‌ی رای‌گیری را نداشته باشم، چه کاری باید انجام دهم؟» را بخوانید. 

روند برگزاری انتخابات به کمک‌های زیادی نیاز دارد. نیروهای کمکی افرادی هستند که خود نیز حق رای دارند و همه‌ی آنها به صورت داوطلبانه برای پیشبرد امور روزهای انتخابات کار می کنند. آنها وظیفه دارند مطمئن شوند رای‌دهندگان در حوزه‌ی رای‌گیری درست و مربوط به خود هستند. برگه‌ی رای‌دهی را به افراد بدهند و بعد از اتمام زمان رای‌گیری رای‌های جمع‌شده در حوزه را بشمارند. اگر شما هم واجد شرایط رای دادن هستید، می‌توانید با مراجعه با شهرداری محل زندگی خود، به عنوان نیروی کمکی درخواست دهید. 

انتخابات در آلمان بر مبنای این قانون بنا شده که: فراگیر، بلاواسطه، آزادانه، برابر و محرمانه باشد. به این معنی که: 

• فراگیر: تمامی شهروندان بالای ۱۸ سال (و در موارد فوق‌الذکر، بالای ۱۶ سال) آلمانی حق رای دارند

• بلاواسطه:  نمایندگان یا به طور مستقیم یا از طریق فهرست احزاب انتخاب می‌شوند نه مثل ایالات متحده از طریق «مجمع گزینندگان»

• آزادانه: رای دادن اجباری نیست. هیچ‌کس نباید مجبور به شرکت در انتخابات شود.

• برابر: همه‌ی آرا ارزش برابر دارند.

• محرمانه: فقط نتیجه‌ی کلی و نهایی اعلام عمومی می‌شود. رای هر فرد محرمانه می‌ماند.

در انتخابات سراسری و بخشا انتخابات ایالتی، قانونی وجود دارد که اصطلاحا « مانع پنج‌درصدی»     (Fünf-Prozent-Hürde) نامیده می‌شود. به موجب این قانون یک حزب برای ورود به پارلمان باید حداقل پنج درصد آرا یا سه کرسی نمایندگی (با رای مستقیم) را به دست آورده باشد. هدف از وضع این قانون این است که از پراکنده‌شدن پارلمان به تعداد زیادی حزب کوچک جلوگیری شود.

به دلیل سیستم خاص انتخابات در آلمان، معمولا یک حزب نمی‌تواند به تنهایی تشکیل دولت دهد. برای تشکیل دولت، حزب مربوطه باید بیش از ۵۰٪ از کرسی‌ها را به دست آورده باشد که معمولا چنین اتفاقی نمی‌افتد و در غالب موارد دولت ائتلافی (ائتلاف دو یا چند حزب) شکل می‌گیرد. به همین دلیل است بعضا برخی احزاب احتمال و امکان ائتلاف با برخی احزاب دیگر را  حتی پیش از انتخابات اعلام می‌کنند. 

در هر انتخابات میزان مشارکت در هر انتخابات، یعنی تعداد افراد واجد شرایطی که در انتخابات مربوطه رای داده‌اند، محاسبه می‌شود. این میزان برای انتخابات سراسری در آلمان نسبتا بالاست. میزان مشارکت در دهه‌ی هفتاد میلادی بیش از ۹۰٪ بوده است. بعد از اتحاد دو آلمان در دهه‌ی نود، این رقم حدود ۸۰٪ بوده است. در سال ۲۰۲۱، ۶/۷۶ ٪ واجدین شرایط در انتخابات سراسری شرکت کرده‌اند.

حتی اگر واجد شرایط رای دادن نباشید، کماکان راه‌های دیگری برای مشارکت و فعالیت سیاسی خواهید داشت.

• برای مثال می‌توانید به فعالیت‌های مبتکرانه‌ی شهروندی (Bürgerinitiative)  بپیوندید. در این دست فعالیت‌ها شهروندان به طور جمعی برای موضوعی تلاش می‌کنند، مثلا ساخت‌و‌ساز در  یک خیابان یا محافظت و نگهداری از یک پارک. معمولا، بعد از حصول نتیجه جمع مربوطه باقی نمی‌ماند تا وقتی که برای موضوع جدیدی دوباره شکل بگیرد.

• اگر می‌خواهید فعالیت بلند‌مدت سیاسی داشته باشید، عضویت در یگ گروه می‌تواند یکی از این امکان‌ها باشد. این ‌گروه‌ها معمولا برای هدف بلند‌مدت خاصی مثلا حفاظت از محیط‌زیست یا حق‌و‌حقوق کارگران فعالیت می‌کنند.

• در عین حال می‌توانید به یک حزب سیاسی بپیوندید، سازمان همکار یا زیر‌مجموعه‌ی یکی از احزاب موجود در آلمان را شکل داده یا در مجامع محلی با سازمان‌های مهاجرین یا شورای مشورتی مهاجرین همکاری نمایید.