تابعیت (شهروندی) آلمان

برای دریافت تابعیت یا شهروندی آلمان، باید شرایط زیر را داشته باشید:

• برای اینکه بتوانید درخواست دریافت تابعیت کنید، باید واجد شرایط زیر باشید:
•  
• یا اجازه‌ی اقامت دائم داشته باشید و یا اقامتی که بتوانید با آن اقامت دائم دریافت کنید.
• حداقل ۵سال به طور قانونی و بدون وقفه در آلمان زندگی کرده باشید.
• هیچ کمک‌هزینه‌ای از جاب‌سنتر یا اداره‌ی سوسیالدریافت نکنید و مستحق دریافت آن هم نباشید. دریافت کمک‌هزینه‌ی  بیکاری نوع I (Arbeitslosengeld I)، کمک‌هزینه‌ی مسکن (Wohngeld)، بورس بافوگ  (BAföG) و موارد مشابه، معمولاً مانعی برای دریافت تابعیت نیست.
• مدرک زبان آلمانی حداقل‌B1   داشته باشید.
• یا «امتحان شهروندی» با موضوعیت قوانین و جامعه‌ی آلمان را با موفقیت انجام داده و یا از یک مدرسه‌ی آلمانی فارغ‌التحصیل شده باشید.  
• به دلیل ارتکاب به جرم کیفری (با مجازات بیشتر از ۹۰ روز) در دادگاه محکوم نشده باشید.
• در برابر مقامات دفتر اعطای تابعیت اداره‌ی اتباع امور بیگانه التزام و تعهد خود به قوانین بنیادین دموکراتیک و آزادی‌خواهانه را به صورت کتبی و شفاهی اعلام نمایید.
• علاوه بر مورد بالا، با تاکید خاص بر ضرورت حفاظت از جان یهودیان، مسئولیت آلمان در هولوکاست را به رسمیت بشناسید. (§ 10 Abs. 1 S. 1 Nr. 1a StAG)
• بیشتر از یک همسر نداشته باشید. 

• پاسپورت یا مدرک رسمی دیگری (مثل شناسنامه یا گواهینامه) داشته باشید که هویت شما به واسطه‌ی آن احراز شود و یا بتوانید ثابت کنید که امکان دریافت چنین مدرکی از کشور متبوع خود ندارید. 

  توجه کنید که: طبق «قانون موارد استثنایی» جدید (Härtefallregelung)، گروه‌های زیر از بند قانونی «الزام به تامین هزینه‌ی معاش» معاف هستند:

• کارگران مهمانی که قبل از ژوئن (یونی) سال ۱۹۷۴ وارد آلمان غربی شده‌اند و همینطور کارگران قراردادی که قبل از ژوئن (یونی) سال ۱۹۹۰ وارد آلمان شرقی شده‌اند. این قانون شامل همسران آنها که در همان بازه‌ی زمانی به آلمان آمده‌اند نیز می‌شود.
• کارمندان استخدامی تمام‌وقت (Vollzeitbeschäftigte) اگر در طول ۲۴ ماه گذشته، حداقل ۲۰ ماه تمام وقت کار کرده باشند.
• همسران نیروی کار تمام‌وقت   (Vollzeitkräften)نیز مشمول این مقررات هستند: اگر با همسر (یا شریک زندگی ثبت‌شده‌ی خود) که نیروی کار تمام‌وقت محسوب می‌شود زندگی کرده و فرزند مشترکی دارید، نیازی نیست تامین معاش خود را اثبات کنید.
• به غیر افراد فوق‌الذکر، مواردی که در قانون قبلی تابعیت استثنا محسوب می‌شدند، دیگر موضوعیت ندارند و جزو استثنائات نیستند.
• خوب است بدانید که: برای دریافت تابعیت آلمانیِ، دیگر مجبور نیستید از تابعیت فعلی خود صرف‌نظر کنید. اطلاعات بیشتر در این مورد را در ادامه خواهید خواند.  

با برخورداری از پیش‌شرط‌های خاصی، می‌توانید این کار را انجام دهید: 

• اگر «به خوبی در جامعه‌ی آلمان ادغام شده باشید»، مدرک زبان آلمانی سطح C1 داشته و چندین سال در این کشور کار داوطلبانه کرده باشید، می‌توانید پس از ۳ سال درخواست تابعیت کنید.
• اگر با یک تبعه‌ی آلمان ازدواج کرده باشید نیز، می‌توانید زودتر از موعد تابعیت بگیرید. اطلاعات بیشتر در این مورد را در ادامه خواهید خواند.
• اگر هم‌زمان با دیگر اعضای خانواده‌ی خود (همسر و یا فرزندان) درخوست تابعیت خود را ثبت کنید، این مدت زمان کاهش خواهد یافت.

لطفاً توجه داشته باشید که: در قانون جدید، داشتن مدرک اتمام موفقیت‌آمیز دوره‌های آموزشی ادغام (Integrationskurs) دیگر باعث کوتاه‌تر شدن مدت زمان لازم زندگی در آلمان پیش از درخواست تابعیت نمی‌شود. اگر تمام پیش‌شرط‌های لازم به علاوه‌ی مدرک دوره‌ی Integrationskurs را داشته باشید، بعد از ۵ سال می‌توانید درخواست دریافت تابعیت کنید.

اگر درخواست پناهندگی شما تحت یکی از عناوین Asylberechtigte*r یا Flüchtling پذیرفته شده باشد، مدت زمان روند پناهجویی‌تان در این ۳ تا ۵ سال حداقل اقامت لازم به حساب خواهد آمد. این قانون در مورد کسانی که از حمایت جانبی (subsidiär Schutz) برخوردارند، نیز صادق است. 

اگر با ویزای دانشجویی در آلمان تحصیل کرده باشید، قاعدتا، نیمی از سال‌‌هایی که با این ویزا در اینجا زندگی کرده‌اید، برای حداقل سال‌های لازم سکونت در آلمان، به حساب خواهد آمد.

اگر مدرک پایان دوره‌ی آموزش زبان آلمانی از موسسات Sprachkurses ندارید، اما در یک مدرسه‌ی آلمانی‌زبان تحصیل کرده‌ یا در آلمان مدرک تحصیلی‌ای دریافت کرده‌اید، می‌توانید این مدارک را ضمیمه‌ی درخواست تابعیت خود کنید. به طور مشخص، مدارک ذیل برای اثبات دانش زبان آلمانی باید یکی از شرایط زیر را داشته باشید:

• حداقل چهار سال در یک مدرسه آلمانی تحصیل کرده باشید.
• مدرک پایان دوره‌ی متوسطه یا دیپلم دبیرستان (Hauptschulabschluss، Realschulabschluss یا Abitur) از یک مدرسه آلمانی داشته باشید.
• در حال حاضر حداقل در پایه‌ی دهم یک مدرسه‌ی آلمانی‌زبان در حال تحصیل باشید.
• یک دوره‌ی آموزشی فنی‌حرفه‌ای (اوسبیلدونگ) را به زبان آلمانی با موفقیت به پایان رسانده باشید.
• مدرک دانشگاهی‌ای داشته باشید که برای آن به زبان آلمانی تحصیل کرده‌اید. 

اگر هیچ‌کدام از این مدارک را ندارید،  قاعدتا باید امتحان زبان آلمانی داده و گواهی بگیرید. این امتحان در تمام موسسات زبان قابل انجام بوده و نیازی نیست الزاما دوره‌ی زبان را در آن موسسه گذرانده باشید. 

لطفا توجه داشته باشید: اگر به دلیل ابتلا به بیماری‌های مزمن، کم‌توانی (معلولیت) و یا کهولت سن،  نمی‌توانید به خوبی به زبان آلمانی صحبت کنید، این امکان وجود دارد که مقامات مسئول بدون داشتن مدرک زبان با درخواست تابعیت شما موافقت نمایند. اما برای این کار نیاز به تاییدیه‌ی پزشک دارید. 

در قانون جدید، کارگران مهمان و کارگران قراردادی سابق، که سال‌هاست در آلمان زندگی می‌کنند، نیازی به ارائه‌ی مدرک زبان آلمانی ندارند، بلکه صرفا باید بتوانند در زندگی روزمره به زبان آلمانی ارتباط برقرار کنند. دلیل این استثنا آن است که سال‌ها پیش، وقتی این افراد به آلمان مهاجرت کرده بودند، موسسات آموزش زبان وجود نداشته و بنابراین شرایط اولیه‌ی پس از مهاجرت برای آنها بسیار متفاوت از امروز بوده است. 

از تاریخ ۲۷ ژوئن (یونی) سال ۲۰۲۴ و با اجرایی شدن قانون جدید، تمام کسانی که تقاضای اخذ تابعیت آلمانی می‌کنند، می‌توانند تابعیت پیشین خود را نگه دارند (حتی اگر پیش از این نیز بیشتر از یک تابعیت داشته‌اند). اما در نظر داشته باشید که برای اینکار باید قوانین کشوری/کشورهایی که پیش از این تابعیت آن/آنها را داشته‌اید نیز اجازه‌ی چند‌تابعیتی بودن را به شما بدهد. 

خوب است بدانید که: اگر در گذشته برای اخذ تابعیت آلمانی مجبور به انصراف از تابعیت پیشین خود شده‌اید، با قانون جدید می‌توانید آن را بازپس گرفته و دو تابعیتی یا چند‌تابعیتی شوید. توجه داشته باشید که: کشوری که از تابعیت آن انصراف داده بودید، باید اجازه‌ی چنین کاری را به شما بدهد. یعنی آن کشور باید در درجه‌ی اول بپذیرد که شما تابعیتی که از آن انصراف داده بودید را باز‌پس بگیرید. 

اگر علیرغم این، کماکان مایلید از تابعیت پیشین خود انصراف دهید، در نظر داشته باشید که چنین کاری برای اتباع بعضی کشور هامجاز نیست. در حال حاضر شهروندان (اتباع) کشورهای زیر نمی‌توانند تابعیت خود را پس داده و در هر شرایطی تبعه‌ی آن کشور خواهند ماند. 

افغانستان، الجزیره، آنگولا، آرژانتین، برزیل، بولیوی، کاستاریکا، جمهوری دومینیکن، اکوادور، اریتره، گواتمالا، هندوراس، ایران، کوبا، لبنان، مولداوی، مراکش، مکزیک، نیکاراگوئه، نیجریه، پاناما، سوریه، تایلند، تونس و اروگوئه.

وقتی اداره‌ی اعطای تابعیت  (Einbürgerungsbehörde) تایید کند که شما واجد شرایط اخذ تابعیت آلمانی هستید، نامه‌ای دریافت خواهید کرد که اصطلاحا «تضمین اعطای تابعیت» (Einbürgerungszusicherung)  نامیده می‌شود. با این نامه باید به مقامات مسئول کشور متبوع خود مراجعه کرده و درخواست انصراف از تابعیت دهید. بعد از قبول درخواست، نامه‌ای دریافت خواهید کرد که باید تحویل اداره‌ی Einbürgerungsbehörde شود و پس از آن تابعیت آلمانی خود را اخذ خواهید کرد. 

توجه داشته باشید که: چندین کشور هستند که اگر تبعه‌ی آنها باشید، با گرفتن تابعیت جدید، تابعیت آن کشور را به طور خودکار از دست خواهید داد و امکان نگه داشتن آن را ندارید. در این حالت، دیگر نیازی به ثبت درخواست انصراف از تابعیت ندارید. 

از طرف دیگر، کشورهایی هستند که شهروندان (اتباع) آنها نمی‌توانند تابعیت خود را پس داده و در هر شرایطی تبعه‌ی آن کشور خواهند ماند. در حال حاضر این چند کشور چنین شرایطی دارند: 

افغانستان، الجزیره، آنگولا، آرژانتین، برزیل، بولیوی، کاستاریکا، جمهوری دومینیکن، اکوادور، اریتره، گواتمالا، هندوراس، ایران، کوبا، لبنان، مولداوی، مراکش، مکزیک، نیکاراگوئه، نیجریه، پاناما، سوریه، تایلند، تونس و اروگوئه. 

با اجرایی شدن قانون جدید در آلمان و در صورتی که قوانین کشور شما نیز چنین اجازه‌ای بدهد، می‌توانید دو/چند‌تابعیتی باشید. 

خوب است بدانید که: اگر در گذشته برای اخذ تابعیت آلمانی مجبور به انصراف از تابعیت پیشین خود شده‌اید، با قانون جدید می‌توانید آن را بازپس گرفته و دو تابعیتی یا چند‌تابعیتی شوید. اما توجه داشته باشید که: کشوری که از تابعیت آن انصراف داده بودید باید اجازه‌ی چنین کاری را به شما بدهد یعنی آن کشور باید در درجه‌ی اول بپذیرد که شما تابعیتی که از آن انصراف داده بودید را باز‌پس بگیرید. 

اگر به دلیل ارتکاب به یک جرم جزایی بزرگ در دادگاه محکوم شده باشید، در ابتدا هیچ شانسی برای اخذ تابعیت آلمانی نخواهید داشت. با این حال، معمولا پس از گذشت یک زمان مشخص، سابقه‌ی کیفری شما پاک خواهد شد. بعد از آن و در صورت داشتن شرایط لازم، می‌توانید درخواست تابعیت کنید. 

اگر جرم ارتکابی کوچک بوده باشد، می‌ توانید علیرغم محکومیت قضایی، کسب تابعیت کنید. در موارد زیر، می‌توانید به محض برخورداری از شرایط لازم، درخواست خود را ثبت کرده و نیازی نیست تا پاک شدن سابقه‌ی کیفری صبر کنید: 

- جریمه‌ی نقدی معادل حداکثر ۹۰ روز از بخشی درآمد روزانه‌ی شما

- حبس تا سه ماه، مشروط بر این‌که به زندان نرفته باشید، بلکه مجازات به‌صورت تعلیقی (با آزادی مشروط) بوده و پس از پایان دوره‌ی تعلیق، حکم لغو شده باشد. 

- اقدامات تربیتی جایگزین زندان و جریمه (برای مثال شرکت اجباری در دوره‌های کنترل خشونت) یا تنبیهات انضباطی (مثلا تذکر قانونی یا حبس کوتاه‌مدت نوجوان بزه‌کار) به موجب حکم دادگاه اطفال.

اگر دوره‌های آموزشی Orientierungskurs یا  Integrationskurseرا با موفقیت سپری کرده باشید (در امتحان نهایی این دوره‌ها قبول شده باشید) یا گواهی پایان دوره‌ی تحصیلی (دیپلم) یک مدرسه‌ی آلمانی را داشته باشید یا از یک دانشگاه آلمانی در یکی از رشته‌های حقوق، جامعه‌شناسی، علوم اجتماعی، علوم سیاسی یا مدیریت اداری فارغ‌التحصیل شده باشید، نیازی به انجام امتحان شهروندی (Einbürgerungstest) ندارید. 

دوره‌ی آموزشی ادغام‌پذیری (Integrationskurse) شامل دو بخش Orientierungskurs و آموزش زبان آلمانی (Sprachkurs) است. پس از پایان دوره‌ی Orientierungskurs باید امتحانی بدهید که «زندگی در آلمان»    (Leben in Deutschland) نام دارد. با استفاده از ابزار Test-Trainer Orientierungskurs der VHS می‌توانید برای این امتحان آماده شوید. 

کسانی که دوره‌‌های ادغام را نگذرانده‌اند، باید گواهی امتحان Einbürgerung داشته باشند تا بتوانند درخواست تابعیت نمایند. تنها مورد استثنا افرادی هستند که به دلیل ابتلا به بیماری‌های سخت، کم‌توانی (معلولیت) و یا کهولت سن امکان انجام این امتحان را ندارند. در این موارد باید بتوانید گواهی پزشک ارائه نمایید. 

برای امتحان شهروندی، هم می‌توانید در دوره‌های آماده‌سازی (Einbürgerungskurs) شرکت کنید، هم اگر تمایلی به شرکت در دوره ندارید، خودتان شخصا برای امتحان آماده شوید. امتحان شامل ۳۳ سوال است که باید حداقل به ۱۷ سوال پاسخ درست دهید. ۳۰ سوال مربوط به اطلاعات عمومی در مورد تاریخ، سیاست، جامعه و فرهنگ آلمان است و ۳ سوال مربوط به ایالتی که در آن زندگی می‌کنید. با استفاده از ابزار Online-Testcenter متعلق به اداره‌ی ایالتی مهاجرت و پناهندگی (BAMF) می‌توانید نمونه‌سوال‌ها را دیده و برای امتحان آماده شوید. 

می‌توانید از اداره‌ی امور اتباع بیگانه (Einbürgerungsbehörde) محل زندگی خود بپرسید که چه مراکزی این امتحان را برگزار می‌کنند. در وب‌سایت bamf.de نیز فهرست این مراکز در ایالت خود را خواهید یافت. نشانی موسسات آموزشی برگزار‌کننده‌ی دوره را می‌توانید از Migrationsberatung یا Jugendmigrationsdienst بخواهید.

در قانون جدید، کارگران مهمان سابق، کارگران قراردادی سابق و دیگر مهاجرانی که سال‌هاست در آلمان زندگی می‌کنند، استثنا محسوب می‌شوند. برای قدردانی از خدمات این مهاجرین، قرار است شرط داشتن گواهی Einbürgerungstest لغو شده و صرفا امتحان شفاهی زبان آلمانی بدهند. 

اگر شرایط لازم برای برخورداری از حق گرفتن تابعیت را ندارید، می‌توانید درخواست کنید که پرونده‌ی شما بررسی شده و تابعیت بر اساس تصمیم مقامات مسئول به شما اعطا شود (Ermessenseinbürgerung). اما توجه داشته باشید که این تصمیم کاملا در اختیار مقامات اداره‌ی اعطای تابعیت است. آنها ممکن است با درخواست شما موافقت کنند اما موظف به اعطای شهروندی به شما نیستند و ممکن است درخواست شما رد شود. معمولا در شرایطی با این درخواست موافقت می‌شود که شهروندی فرد متقاضی برای جامعه خیری عمومی داشته باشد. در عین حال، برای چنین درخواستی هم باید واجد شرایطی باشید که در ادامه ذکر شده:

• نباید به دلیل ارتکاب به جرم بزرگی در دادگاه محکوم شده باشید.
• در آلمان اقامت قانونی داشته باشید.
• ساکن یک منزل شخصی باشید (در کمپ زندگی نکنید).
• درآمد یا اموالی داشته باشید که از آن مخارج خود (و خانواده) را تامین می‌کنید.
• بیش از یک همسر نداشته باشید.
• پاسپورت یا مدارک دیگری (نظیر گواهینامه، شناسنامه،...) داشته باشید که هویت شما را احراز کرده یا بتوانید ثابت کنیپ که امکان دریافت چنین مدارکی را از کشور متبوع خود ندارید. 

اگر شرایط فوق‌الذکر را نداشته باشید، تنها در موارد مطلقا استثنایی ممکن است بتوانید تابعیت بگیرید. مثلا اگر به دلیل بیماری، معلولیت و یا کهولت سن امکان کار کردن نداشته باشید. در این موارد بهتر است در ابتدا با مسئول اداره‌ی اعطای تابعیت صحبت کنید.

کسانی که با یک شهروند آلمانی ازدواج کرده باشند،  می‌توانند در مدت زمان کوتاه‌تری تابعیت آلمان را اخذ کنند. اما برای این کار، باید واجد شرایط زیر باشند:

• حداقل سه سال بطور قانونی در آلمان زندگی کرده باشند.
• حداقل دو سال ازدواج شان با یک شهروند آلمانی گذشته باشد.
• با همسر آلمانی خود در یک مکان زندگی کرده و جدا از هم نباشند.
• پاسپورت و یا جواز جایگزین پاسپورت (Passersatz) داشته باشند.
• در یک خانه سکونت داشته باشند، نه کمپ‌های عمومی.
• هیچ کمک‌هزینه‌ای از جاب‌سنتر یا اداره‌ی  سوسیال دریافت نکرده و مستحق دریافت چنین کمک‌هزینه‌ای نیز نباشند.
• دانش زبان آلمانی سطح حداقل B1 داشته باشند.
• گواهی امتحان شهروندی (Einbürgerungstest) داشته و یا از یک مدرسه‌ی آلمانی فارغ‌التحصیل شده باشند.
• به دلیل ارتکاب به یک جرم بزرگ، محکومیت قضایی نداشته باشند.
• در برابر مقامات دفتر اعطای تابعیت اداره‌ی اتباع امور بیگانه التزام و تعهد خود به قوانین بنیادین دموکراتیک و آزادی‌خواهانه را به صورت کتبی و شفاهی اعلام نمایند.
• علاوه بر مورد بالا، با تاکید خاص بر ضرورت حفاظت از جان یهودیان، مسئولیت آلمان در هولوکاست را به رسمیت بشناسند. (§ 10 Abs. 1 S. 1 Nr. 1a StAG)

لطفاً توجه داشته باشید که: اگر همسر شما تبعه‌ی یک کشور دیگر عضو اتحادیه اروپا باشد، این قوانین در مورد شما صادق نیست. 

اینکه کدام اداره مسئول بررسی درخواست شهروندی آلمان برای شماست، در هر ایالت متفاوت است. برای یافتن اداره‌ی مربوطه، به Bezirksamt، Stadtverwaltung  و یا Ausländerbehörde  شهر خود مراجعه کرده و یا از Migrationsberatung  و Jugendmigrationsdienst کمک بگیرید.  

فرم درخواست تابعیت را می‌توانید از خود اداره‌ی مربوطه یا وب‌سایت آن دریافت کنید. قبل از ثبت رسمی درخواست، باید یک جلسه‌ی مشاوره با مقامات مسئول این اداره داشته باشید. در این جلسه با توجه به شرایط فردی شما، به شما گفته می‌شود که دقیقا چه مدارکی را باید همراه فرم درخواست برایشان ارسال نمایید. 

لطفا توجه داشته باشید که: برای ثبت درخواست باید حداقل ۱۶ ساله باشید. اگر زیر ۱۶ سال سن دارید، والدین یا سرپرست قانونی شما باید این درخواست را برای شما ثبت کنند.

خوب است بدانید: در برخی ایالت‌ها روند درخواست دیجیتالی شده است. به این معنی که می‌توانید (و یا باید) درخواست خود را به صورت آنلاین ثبت کرده و مدارک لازم را در نسخه‌ی دیجیتال ارسال کنید. پرداخت هزینه‌های مربوطه نیز به صورت دیجیتالی انجام می شود.

در زمان  ثبت درخواست باید ۲۵۵ یورو بپردازید. اگر هم‌زمان برای فرزندان خود هم درخواست تابعیت می‌کنید، برای هر کودک باید۵۱ یورو بپردازید. در موارد استثنایی، برای مثال، اگر یک خانواده چندین فرزند داشته و یا درآمد پائینی داشته باشد، این هزینه ممکن است کمتر شود. 

به صورت کلی: اگر دلیل موثق و موجهی برای بازپس گرفتن تابعیت از شما وجود داشته باشد (لغو تابعیت به خواست شما صورت نپذیرد)، تنها در شرایطی این اتفاق خواهد افتاد که با لغو تابعیت آلمانی، شما بی‌تابعیت نشوید. 

موارد زیر منجر به لغو تابعیت خواهد شد:

• خود شما مایل به لغو تابعیت باشید.

• به غیر از تابعیت آلمانی، تابعیت دیگری هم داشته باشید و به طور داوطلبانه و بدون رضایت مقامات دولتی آلمان به خدمت نیروهای مسلح آن کشور و یا یک سازمان نظامی تحت کنترل دولت آن کشور دربیایید. 

لطفا توجه داشته باشید که: اگر تابعیت آلمانی خود را از دست بدهید و تابعیت کشور اروپایی دیگری را نداشته باشید، برای ماندن در آلمان نیاز به نوعی اجازه‌ی اقامت دارید.