د جرمني د پوهنتونونو سيستم

د جرمني پوهنتونونه او بېلابېل تخصصي انستيتيوتونه زيات اکاډميک مضمونونه تدريسوي. ډېر پوهنتونونه د دولت له خوا تمويليږي او يا دولتي اعتبار لري. د دې تر څنګ د پروتستانت او کاتوليک کليساوو او خصوصي بنسټونو له لوري هم ځينې پوهنتونونه چلول کيږي چې د دولت له خوا په رسميت پېژندل کيږي. د جرمني د تحصيلي سيستم له مخې ډېر پوهنتونونه په څېړنو تمرکز کوي؛ ځکه نو د لوړې درجې کورسونه ډېر مهال تيوريک وي او د څېړنو پر محور راڅرخي.

د تطبيقي علم پوهنتونونه په عملي کارونو ډېر او نظري زدکړو لږ تمرکز کوي. که غواړئ د انجينيري، تجارت يا ټولنيزو علومو په برخو کې زدکړه وکړئ؛ دا پوهنتونونه ستاسې لپاره غوره دي. د دې پوهنتونونو ډېر تدريسي پروګرامونه د جرمني يا نورو نړيوالو کمپنيو له انټرنشيپونو يا عملي زدکړو سره مل دي. په جرمني کې د تطبيقي علم پوهنتونونه په بېلابېلو نومونو ياديږي چې (Fachhochschule) يې تر ټولو ډېر معمول دی.

که غواړئ د ليدل کېدونکي (visual) هنر، موزيک، يا فلم په برخو کې زدکړه وکړئ؛ بايد په يوه ځانګړې تخصصي اکاډمۍ کې نوم‌ليکه وکړئ. په ډېرو عامه بنسټونو کې د داخلې پروسه پېچلې ده. تاسې بايد د پخواني هنري کار ځينې بېلګې ولرئ او يا هم يوه ازموينه ترسره کړئ. د داخلې په پروسه کې ستاسې هنري استعداد، د ښوونځي د فراغت له سند څخه مهم ګڼل کيږي.

دا چې د جرمني په شپاړسو ايالتونو کې تحصيلي سيستم مختلف ډولونه لري؛ ښايي ځينې نور پوهنتونونه هم ووينئ. د بېلګې په ډول باډن ورتمبرګ ايالت کې د پوهنې او روزنې پوهنتونونه (Pädagogische Hochschule) شته چې ښوونکي ترې فارغيږي. همدا شان کاتوليکې او پروستانت کليساوې هم د لوړو زدکړو خپل بنسټونه چلوي چې د ځينو مذهبي مضامينو تر څنګ غيرديني زدکړې هم پکې کيږي. ځينې نادولتي پوهنتونونه هم شته چې د دولت له لوري په رسميت پېژندل کيږي او سند يې د دولتي پوهنتونونو له سند سره يو ډول معتبر دی.

لسانس له پوهنتون نه د فراغت سند دی چې په اروپا او د نړۍ په نورو ګڼو هېوادونو کې په رسميت پېژندل کيږي. په عمومي ډول تاسې درې يا څلور کاله زدکړو ته اړتيا لرئ څو دا سند ترلاسه کړئ. د زدکړو پر مهال به د خپلو ټاکل شوو مضامينو اساسات زده کړئ. په بشري څانګو کې له زدکړو وروسته د هنرونو لسانس  (B.A.) سند او په سايسني برخه کې له زدکړو وروسته د ساينس لسانس (B.Sc.) ترلاسه کوئ. که په انجينيري برخو کې دزکړه کوئ؛ د انجنيرۍ لسانس (B.Eng.) ترلاسه کولای شئ. د دې سندونو له ترلاسه کولو وروسته په ټيټه کچه د دندو بازار ته لاره پيدا کوئ. د زدکړو د دوام لپاره کولای شئ د ماسټرۍ زدکړو ته نوم‌ليکنه وکړئ.

د ماسټرۍ سند د لسانس له بشپړولو وروسته ترلاسه کولای شئ. د ماسټرۍ د بشپړولو لپاره يو يا دوو کالو ته اړتيا ده. د زدکړو پر مهال به تاسې د درکول شوو مضامينو په اړه خپله پوهه پراخه کړئ او په يوه يا دوو برخو کې به تخصص ترلاسه کړئ. دلته هم د لسانس په شان په بشري څانګو کې د هنرونو ماسټري (M.A.) او په ساينسي برخو کې د ساينس د ماسټرۍ سند (M.Sc.) ترلاسه کوئ. د دې سند له ترلاسه کولو وروسته په يو څه لوړه کچه د کار بازار ته لاره موندلای شئ.

ځينې اکاډميک مضمونونه د لسانس او ماسټرۍ د سيستم برخه نه دي. که څوک غواړي ډاکټر، وکيل، ښوونکی او يا درمل جوړوونکی شي؛ بايد د خپلو زدکړو په پای کې رسمي دولتي ازموينه ورکړي. کله چې د لسانس اړوند ټول اړين کورسونه بشپړ شي؛ لومړۍ دولتي ازموينه (Erstes Staatsexamen) اخستل کيږي. که بريالي شئ؛ بايد د خپل کار په برخه کې د تخصصي روزنې دوره بشپړه کړئ. له دې وروسته دوهمه دولتي ازموينه (Zweites Staatsexamen) اخستل کيږي. په دې ازموينه کې له بريا وروسته د خپل مسلک اړوند لقب ترلاسه کولای شئ. دولتي ازموينې د فدرالي قوانينو برخه دي او په ټول جرمني کې يو ډول اخستل کيږي.

که غواړئ د ماسټرۍ له بشپړولو وروسته اکاډميکو زدکړو ته دوام ورکړئ؛ کولای شئ د دوکتورا په پروګرام کې د ګډون غوښتنه وکړئ. د دوکتورا ترلاسه کولو لپاره هرې څانګې ته په کتو ښايي د علمي مقالو لپاره د څېړنو، ليکنو او خپرولو موده دوه يا زيات کالونه دوام وکړي. د دوکتورا د پیلولو لپاره بايد تر هر څه لومړی يو پروفیسور (Doktorvater) يا پروفیسوره (Doktormutter) ومومئ چې تاسې د دوکتورا د محصل په توګه ومني. د دې کار له ترسره کولو وروسته کولای شئ په اړوند پوهنتون کې د دوکتورا پروګرام د بشپړولو لپاره نوم‌ليکنه وکړئ.

د غبرګو حرفوي زدکړو سند يو ځانګړی پروګرام دی چې له مخې يې د پوهنتون او (Berufsakademie) په شان د لوړو زدکړو په موسسو کې نظري او په يوه شرکت يا موسسه کې نظري زدکړې سره يو ځای کوي. دا په دې مانا چې تاسې به يو ديپلوم او په شرکت کې د عملي روزنې مسلکي سند ترلاسه کړئ. دا ډول پروګرامونه په ځانګړي ډول د سوداګرۍ، ميخانيکي انجينیرۍ او کمپيوټرساينس په برخو کې معمول دي. د پوهنتونونو منظمو پروګرامو ته په کتو غبرګې حرفوي زدکړې یوازې کې په اکاډميکو زدکړو تمرکز نه کوي بلکې تر څنګ يې په شرکتونو کې عملي زدکړې هم تر سره کيږي او د عملي کار کولو پر مهال معاش تر لاسه کوي.

دا پروګرام له دريو تر پنځو کالو دوام کوي. ډېر وخت د حرفوي روزنې برخه دوه کاله وخت نيسي څو اکاډميکو زدکړو ته کافي وخت پاته شي. په دې پروګرامونو کې د ګډون لپاره د پوهنتون په شان د داخلې سندونو ته اړتيا ده خو لومړی بايد يوه شرکت ته د عملي کار لپاره غوښتنليک ولېږئ. وروسته به د زدکړو لپاره هغه پوهنتون ته ځئ چې ستاسې له شرکت سره همکاري لري.

د غبرګو حرفوي زدکړو د کورسونو او شرکتونو لست د Ausbildung Plus پر وېبسایټ موندلای شئ. بايد په ياد مو وي چې په دې پروګرام کې د ګډون لپاره وختي نوم‌ليکنه وکړئ. په دې اړه نور مالومات دلته په جرمني ژبه موندلای شئ.