د جرمني د پوهنتونونو سيستم

د جرمني پوهنتونونه او بېلابېل تخصصي انستيتيوتونه زيات اکاډميک مضمونونه تدريسوي او پر تيوريکي زده‌کړو تمرکز لري. په پوهنتونونو کې ډېر عملي کار نشته. دا په دې مانا چې د جرمني د تحصيلي سيستم له مخې ډېر پوهنتونونه په څېړنو تمرکز کوي؛ ځکه نو د لوړې درجې کورسونه ډېر مهال تيوريک وي او د څېړنو پر محور راڅرخي. ډېر پوهنتونونه د دولت له خوا تمويليږي او يا هم دولتي اعتبار لري. د دې تر څنګ د پروتستانت او کاتوليک کليساوو او خصوصي بنسټونو له لوري ځينې پوهنتونونه چلول کيږي چې د دولت له خوا په رسميت پېژندل کيږي.  

د جرمني پوهنتونونو د ژبو، هنرونو، کلتور، حقوقو، طبيعي علومو، طب،  زراعت، اقتصاد، ټولنيزو علومو، انجينيرۍ او نورو په شان ډېرې څانګې او پوهنځي لري. په ځانګړې توګه ژبې او فرهنګي علوم په پوهنتونو پورې اړه لري. محصلين په پوهنتونونو کې د مضمونونو يا کرېدتونو په ټاکلو کې ډېر ازاد دي. د پوهنتونو تدريسي چاپېريال په عمومي ډول ډېر مقررات نه لري او محصلين بايد خپله خپل مسؤوليتونه ترسره کړي. پر (studis-online.de) وېبسایټ د جرمني د پوهنتونونو په اړه ډېر مالومات موندلای شئ.

فخهوخشوله يا د تطبيقي علم پوهنتونونه په عملي کارونو ډېر او په نظري زدکړو لږ تمرکز کوي. که غواړئ د انجينيري، تجارت يا ټولنيزو علومو په برخو کې زدکړه وکړئ؛ دا پوهنتونونه ستاسې لپاره غوره دي. د دې پوهنتونونو ډېر تدريسي پروګرامونه په جرمني يا نورو نړيوالو کمپنيو کې له انټرنشيپونو يا عملي زدکړو سره مل دي. په جرمني کې د تطبيقي علم پوهنتونونه په بېلابېلو نومونو ياديږي چې (Fachhochschule) يې تر ټولو ډېر معمول دی. په دې ډول پوهنتونونو کې په عمومي ډول د ژبو او کلچرل ساينس په شان تيوريکې زده‌کړې نه کيږي او په ټولو څانګو کې په عملي کار ډېر تمرکز کيږي. دې پوهنتونونو ته د تګ لپاره د (Fachhochschulreife) په نوم سند ته اړتيا ده؛ کوم چې له ابیتور (Abitur) وروسته د ښوونځي د فراغت تر ټولو لوړ سند دی. پر (studis-online.de) وېبسایټ د جرمني د تطبيقي علم پوهنتونونو په اړه ډېر مالومات موندلای شئ.

د دندو اکاډمۍ يا د غبرګو زده‌کړو پوهنتونونونه (duale Hochschulen) هغه پوهنتونونه دي‌ چې د په يوه شرکت کې د کار تر څنګ د لوړو زده‌کړو چانس درکوي. په دې پوهنتونونو کې تحصيلي کال په عملي او نظري برخو وېشل شوی دی. په عملي برخه کې په يوه شرکت يا بل ځای کې دنده ترسره کوئ او په نظري برخه ک يې په پوهنتون کې زده‌کړه کوئ. په عمومي ډول په بېروف‌اکاډميو کې يوازې په سپتمبر/اکتبر کې زده‌کړې پيلولای شئ. پر (studis-online.de) وېبسایټ د جرمني ټولې بېروف‌اکاډمۍ موندلای شئ.

که غواړئ د ليدل کېدونکي (visual) هنر، موزيک، يا فلم په برخو کې زدکړه وکړئ؛ بايد په يوه ځانګړې تخصصي اکاډمۍ يا پوهنتون کې نوم‌ليکنه وکړئ. په ډېرو عامه بنسټونو کې د داخلې پروسه پېچلې ده. تاسې بايد د پخواني هنري کار ځينې بېلګې ولرئ او يا هم يوه ازموينه ترسره کړئ. ځينې وخت د داخلې په پروسه کې ستاسې هنري استعداد، د ښوونځي د فراغت له سند څخه ډېر مهم ګڼل کيږي. البته ځينې پوهنتونونه د ابيتور سند هم غواړي. پر (studis-online.de) وېبسایټ د دې پوهنتونونو څانګې او نور مالومات موندلای شئ.

د تيولوژۍ په‌ پوهنتونونو کې يوازې ديني او مذهبي زده‌کړې کيږي. په عمومي ډول دا پوهنتونونه د کليساوو له لوري چلول کيږي. که غواړئ د خپلې مذهبي فرقې اړوند يو روحاني کس يا ملا جوړېدل غواړئ؛ بايد خپل اړوند پوهنتون ته ورشئ. پر (studis-online.de) وېبسایټ د دې پوهنتونونو څانګې او نور مالومات موندلای شئ.

د عامه ادارې پوهنتونونه (Fachhochschulen für öffentliche Verwaltung oder Verwaltungsfachhochschulen) د فدرالي حکومت او فدرالي ايالتونو له خوا اداره کيږي. د دوی موخه د عامه ادارو، حسابدارۍ، پوليسو او نورو عامه سکتورونو لپاره د مامورينو روزل دي. تيوريکې زده‌کړې په همدې پوهنتونونو او عملي زده‌کړې بيا په اړونده دولتي اداره کې ترسره کيږي. دې محصلانو ته د زده‌کړو پر مهال معاش ورکول کيږي او بافوګ نه شي ترلاسه کولای. په ياد مو وي چې دې ډول  پوهنتونونو ته مخامخ د شاملېدو غوښتنه نه شئ کولای. د شاملېدو لپاره لومړی بايد اړونده ادارې ته چې تاسې کار پکې کول غواړئ؛ غوښتنه ولېږئ. دا اداره بيا د عامه ادارې په پوهنتون کې ستاسې د شاملېدو په اړه پرېکړه کوي. پر (studis-online.de) وېبسایټ د دې پوهنتونونو څانګې او نور مالومات موندلای شئ.

لسانس له پوهنتون نه د فراغت سند دی چې په اروپا او د نړۍ په نورو ګڼو هېوادونو کې په رسميت پېژندل کيږي. لسانس، Magister Artium او دیپلوم د (grundständige Studien) په نوم ياديږي. په عمومي ډول تاسې درې يا څلور کاله زدکړو ته اړتيا لرئ څو دا سند ترلاسه کړئ. د زدکړو پر مهال به د خپلو ټاکل شوو مضامينو اساسات زده کړئ. په بشري څانګو کې له زدکړو وروسته د هنرونو لسانس  (B.A.) سند او په سايسني برخه کې له زدکړو وروسته د ساينس لسانس (B.Sc.) ترلاسه کوئ. که په انجينيري برخو کې دزکړه کوئ؛ د انجنيرۍ لسانس (B.Eng.) ترلاسه کولای شئ. د دې سند له ترلاسه کولو وروسته په ټيټه کچه د دندو بازار ته لاره پيدا کوئ. د زدکړو د دوام لپاره کولای شئ د ماسټرۍ زدکړو ته نوم‌ليکنه وکړئ. پر (studis-online.de) وېبسایټ په دې اړه نور مالومات موندلای شئ.

د ماسټرۍ سند د لسانس له بشپړولو وروسته ترلاسه کولای شئ. د ماسټرۍ د بشپړولو لپاره يو يا دوو کالو ته اړتيا ده. د زدکړو پر مهال به تاسې د درکول شوو مضامينو په اړه خپله پوهه پراخه کړئ او په يوه يا دوو برخو کې به تخصص ترلاسه کړئ. دلته هم د لسانس په شان په بشري څانګو کې د هنرونو ماسټري (M.A.) او په ساينسي برخو کې د ساينس د ماسټرۍ سند (M.Sc.) ترلاسه کوئ. د دې سند له ترلاسه کولو وروسته په يو څه لوړه کچه د کار بازار ته لاره موندلای شئ.

ځينې اکاډميک مضمونونه د لسانس او ماسټرۍ د سيستم برخه نه دي. که څوک غواړي ډاکټر، وکيل، ښوونکی او يا درمل جوړوونکی شي؛ بايد د خپلو زدکړو په پای کې رسمي دولتي ازموينه ورکړي. کله چې د لسانس اړوند ټول اړين کورسونه بشپړ شي؛ لومړۍ دولتي ازموينه (Erstes Staatsexamen) اخستل کيږي. که بريالي شئ؛ بايد د خپل کار په برخه کې د تخصصي روزنې دوره بشپړه کړئ. له دې وروسته دوهمه دولتي ازموينه (Zweites Staatsexamen) اخستل کيږي. په دې ازموينه کې له بريا وروسته د خپل مسلک اړوند لقب ترلاسه کولای شئ. دولتي ازموينې د فدرالي قوانينو برخه دي او په ټول جرمني کې يو ډول اخستل کيږي.

که غواړئ د ماسټرۍ له بشپړولو وروسته اکاډميکو زدکړو ته دوام ورکړئ؛ کولای شئ د دوکتورا په پروګرام کې د ګډون غوښتنه وکړئ. د دوکتورا ترلاسه کولو لپاره هرې څانګې ته په کتو ښايي د علمي مقالو لپاره د څېړنو، ليکنو او خپرولو موده دوه يا زيات کالونه دوام وکړي. د دوکتورا د پیلولو لپاره بايد تر هر څه لومړی يو پروفیسور (Doktorvater) يا پروفیسوره (Doktormutter) ومومئ چې تاسې د دوکتورا د محصل په توګه ومني. د دې کار له ترسره کولو وروسته کولای شئ په اړوند پوهنتون کې د دوکتورا پروګرام د بشپړولو لپاره نوم‌ليکنه وکړئ.

د غبرګو حرفوي زدکړو سند يو ځانګړی پروګرام دی چې له مخې يې د پوهنتون او (Berufsakademie) په شان د لوړو زدکړو په موسسو کې نظري او په يوه شرکت يا موسسه کې نظري زدکړې سره يو ځای کوي. دا په دې مانا چې تاسې به يو ديپلوم او په شرکت کې د عملي روزنې مسلکي سند ترلاسه کړئ. دا ډول پروګرامونه په ځانګړي ډول د سوداګرۍ، ميخانيکي انجينیرۍ او کمپيوټرساينس په برخو کې معمول دي. د پوهنتونونو منظمو پروګرامو ته په کتو غبرګې حرفوي زدکړې یوازې کې په اکاډميکو زدکړو تمرکز نه کوي بلکې تر څنګ يې په شرکتونو کې عملي زدکړې هم تر سره کيږي او د عملي کار کولو پر مهال معاش تر لاسه کوي.

دا پروګرام له دريو تر پنځو کالو دوام کوي. ډېر وخت د حرفوي روزنې برخه دوه کاله وخت نيسي څو اکاډميکو زدکړو ته کافي وخت پاته شي. په دې پروګرامونو کې د ګډون لپاره د پوهنتون په شان د داخلې سندونو ته اړتيا ده خو لومړی بايد يوه شرکت ته د عملي کار لپاره غوښتنليک ولېږئ. وروسته به د زدکړو لپاره هغه پوهنتون ته ځئ چې ستاسې له شرکت سره همکاري لري.

د غبرګو حرفوي زدکړو د کورسونو او شرکتونو لست د Ausbildung Plus پر وېبسایټ موندلای شئ. بايد په ياد مو وي چې په دې پروګرام کې د ګډون لپاره وختي نوم‌ليکنه وکړئ. په دې اړه نور مالومات پر (azubi.de) په جرمني ژبه موندلای شئ.