په جرمني کې د زده‌کړو تمويل

بافوګ د فدرالي زدکړو د مرستې قانون (Bundesausbildungsförderungsgesetz) مخفف دی. بافوګ د محصلينو لپاره يو دولتي مرستندوی پروګرام دی. په عمومي ډول هغه جرمنيان او ځينې بهرنيان چې خپله يا مور او‌ پلار يې د دوی د زده‌کړو لګښتونه نه شي ورکولای؛ د دې مرستې ترلاسه کولو غوښتنه کولای شي. د یوه اصل له مخې محصلين نه شي کولای له جاب‌سنټر يا سوسيال څخه مالي مرسته ترلاسه کړي؛ بافوګ له دوی سره د زده‌کړو په بشپړولو کې ډېره مرسته کوي.

دا مرسته دوې مساوي برخې لري چې يوه برخه يې مرسته او بله يې بې‌سوده دولتي قرض دی. دا په دې مانا چې له فراغت او کار موندلو وروسته د درکول شوو پیسو يوازې نيمايي او پرته له کوم سوده بېرته دولت ته ورکول کيږي. بافوګ يوازې د زدکړو د معيارې دورې (Regelstudienzeit) لپاره تر لاسه کولای شئ. د دې دورې وخت ستاسې د زدکړو له څانګې او پوهنتون سره تړاو لري. که إضافي وخت ته اړتيا لرئ؛ کولای شئ د وخت د تمديد غوښتنه وکړئ خو په ياد مو وي چې دا تمديد يوازې د يوه يا دوو سمسترونو لپاره وي.

د بافوګ تر لاسه کولو لپاره په جرمني کې ستاسې د استوګنې حالت، د زده‌کړو اسناد او ځينې وخت عمر مهم دي.

• بافوګ د لسانس، دوه‌ګونې حرفوي روزنې او ماسټرۍ اخستلو لپاره ورکول کيږي. د دوکتورا تر لاسه کولو لپاره بايد نورې مالي آسانتياوې ولټوئ.
•  که جرمني ته په تحصيلي ويزا راغلي ياست؛ بافوګ نه درکول کيږي. د لسانس لپاره د بافوګ غوښتلو پر مهال مو بايد عمر له ۳۰ او د ماسټرۍ لپاره له ۳۵ کالونو زيات نه وي. البته په ځانګړو حالاتو کې ځينې استثناوې هم په پام کې نيول کيږي. د بېلګې په ډول که په خپل وطن کې د خرابو حالاتو له کبله زده‌کړې نيمګړې پاته شوې وي او يا په جرمني کې د ابيتور له بشپړولو وروسته سملاسي لوړې زده‌کړې پیل کول غواړئ؛ د عمر محدودیت په استثنايي ډول ځنډېدلای شي. په دې اړه زيات مالومات پر (bafög.de) وېبسایټ موندلای شئ.
• که د جرمني د اساسي قانون د ۱۶الف مادې له مخې مو سياسي پنا تر لاسه کړې وي؛ يا مو د پناغوښتنې قانون د دريمې مادې له مخې د کډوالۍ او يا هم د همدې قانون د ۴مې مادې له مخې د فرعي خونديتوب حق تر لاسه کړی وي؛ کولای شئ په جرمني کې د اوسېدو د وخت په له پام کې نيولو پرته د بافوګ غوښتنه وکړئ.
• که د استوګنې قانون د شپېتمې مادې د پنځم او اووم بند مطابق مو ډيپورټ ځنډول شوی وي؛ ډولډونګ مو ترلاسه کړی وي او‌يا دلته د خپلې کورنۍ له غړو سره تازه یوځای شوي ياست؛ جرمني ته له راتګ ۱۵ مياشتې وروسته د بافوګ تر لاسه کولو غوښتنه کولای شئ. که په لومړيو ۱۵ مياشتو کې زده‌کړې پیل کړئ؛ د مهاجرو لپاره له مرستو برخمن کېږئ.
• که د پناغوښتنې پروسه مو لا روانه وي او ځواب يې نه وي راغلی؛ د بافوګ تر لاسه کولو وړ نه ګڼل کېږئ خو کولای شئ د زده‌کړو په مرسته د خپلې پناغوښتنې له پروسې سره مرسته وکړئ.

که د بافوګ تر لاسه کولو شرايط مو پوره کړي وي؛ کولای شئ د بافوګ‌امت (BAföG-Amt) اړوندې ادراې ته غوښتنليک ولېږئ. د دې کار لپاره بايد بېلابېل فورمونه ډک کړئ او په خپل پوهنتون کې يې د بافوګ ادارې (BAföG-Amt) ته ولېږئ.  د دې ادارې يوه اړونده څانګه پر (studentenwerke.de) وېبسایټ موندلای شئ. د دې تر څنګ د بانکي حساب د جزياتو او په پوهنتون کې د داخلېدو په شان ځينو نور سندونو ته هم اړتيا ده. اوس د بافوګ لپاره په انلاين ډول هم خپله غوښتنه لېږلای شئ. په ياد مو وي چې د بافوګ له غوښتنې وړاندې مو بايد په پوهنتون کې نوم ليکنه کړې وي او د هغوی د تاييد سند له ځان سره ولرئ. که د بافوګ ترلاسه کولو لپاره په عريضه کولو کې ستونزه لرئ؛ کولای شئ خپله له بافوګ‌امت (BAföG-Amt) اداره کې د مرستې غوښتنه وکړئ. د دې تر څنګ د studierenplus.de، meinbafoeg.de، او deinestudienfinanzierung.de په شان ادارې ستاسې سره په دې اړه مرسته کولای شي.

که د بافوګ تر لاسه کولو لپاره ستاسې غوښتنه ومنل شي؛ هره مياشت به یوه اندازه پیسې تر لاسه کړئ. د دې پیسو مقدار ستاسې له مالي حالت، د مور او پلار له خوا مالي مرستې، ستاسې په ښار کې د ژوند کولو بيې او ستاسې له پانګې، جايداد او شتمنۍ سره تړلی دی. د دې پیسو تر ټولو ډېر مقدار په ۲۰۲۰ کال کې ۸۶۱ يورو دی. دی. دا چې دفتري کارونه يو څه وخت اخلي نو لومړی قسط ښايي د بافوګ له پيل شاوخوا يوه مياشت وروسته تر لاسه کړئ. البته په دې وخت کې د تېر وخت پیسې هم د اوسنيو سره يوځای درکول کيږي.

د دې تر څنګ که تاسې د يوه کډوال په توګه ثبت شوي ياست؛ ستاسې پوهنتون هم د بس د ټکټ او وړيا جرمني کورسونو په شان برخو کې له تاسې سره مرسته کوي. د بافوګ سيمه‌ييزه اداره په دې اړه تاسې ته لا زيات مالومات درکولای شي.

د بافوګ پیسې يوازې د زده‌کړو د مودې لپاره ورکول کيږي. دا چې دا موده څومره ده؛ ستاسې له پوهنتون او د زده‌کړو له څانګې سره تړلې ده. که د زده‌کړو لپاره مو اوږدې مودې ته اړتيا وي؛ کولای شئ د بافوګ د وخت د غزېدو غوښتنه وکړئ. البته ډېر وخت دا موده د يوه يا دوو سمسترونو لپاره غزول کيږي.

دا چې ستاسې د BaföG نيمايي يې بلاعوضه مرسته ده؛ تاسې بايد يوازې ۵۰ په سلو کې پیسې بېرته وسپارئ. د بېرته ورکړې موده به د بافوګ د دورې له ختمېدو (د بافوګ د وروستي معاش له ترلاسه کولو) پينځه کاله وروسته پیل شي. که تاسې د موزيک يا هنر په اکادمۍ کې زدکړه کړې وي؛ د بېرته ورکړې موده مو د زدکړو له پای پينځه کاله وروسته پیليږي.

دا پیسې په لږ تر لږه ۱۰۵ يورويي مياشتنيو قسطونو کې ورکول کيږي او د ورکړې وروستۍ موده يې پیل شل کاله وروسته ده. که ټولې پیسې په يوه ځل ورکړئ؛ ۱۰ ٪ نور تخفيف هم درکول کيږي. د يوې عمومي قاعدې له مخې د بېرته ورکول کېدونکو پیسو تر ټولو لوړ مقدار ۱۰زره يورو دی. که ستاسې مياشتنی عايد کم وي؛ تر لسو کالو پورې مو د بېرته ورکول کېدونکو پیسو پروسه ځنډېږي. په ياد مو وي چې که خپل هېواد ته هم ولاړ شئ؛ د بافوګ دا نيمايي پیسې بايد بېرته ورکړئ.

په جرمني کې ګڼ دولتي او خصوصي بنسټونه، پوهنتونونه، فدرالي حکومت او ښارونه د زده‌کوونکو لپاره سکالرشيپونه وړاندې کوي. په دې کې ځينې يې د کډوالو لپاره ځانګړي دي. ډېر سکالرشيپونه د پوهنتون فيس او د ژوند لګښتونه تر پوښښ لاندې نيسي. په خواشينۍ چې د ټولو وړاندې کېدونکو سکالرشيپونو لپاره يو جامع ډاټابېس نشته خو د جرمني د اکاډميکې تبادلې اداره (DAAD) د بهرنيو زده‌کوونکو لپاره يو غوره ډاټابېس لري. که جرمني مو ښه زده وي؛ د زدکړو د وړ پروګرام موندلو لپاره MyStipendium يا Stipendienlotse وېبسایټ وګورئ. ډېر سکالرشيپونه د بنسټونو يا موسسو له لوري وړاندې کيږي. د دې سکالرشيپونو په اړه مالومات د دې بنسټونو يا سازمانونو د اتحاديې پر وېبسایټ موندلای شئ. په پوهنتون کې له شاملېدو وروسته هم د محصلينو له اتحاديې يا شبکې او استادانو څخه د سکالرشيپونو په اړه مالومات تر لاسه کولای شئ.

د پوهنتون د زدکړو د مشورتي ضمانت صندوق يو عامه (Bildungsberatung Garantiefonds Hochschule) يو عامه سازمان دی چې په جرمني کې له ځوانو مهاجرينو او کډوالو سره د زدکړو په برخه کې مرسته کوي. دا اداره له مشورو پرته د جرمني ژبې د زدکړو او ازموينو په شان برخو کې مالي مرسته هم کوي. که تاسې په جرمني کې ژوند کوئ او عمر مو له ۳۰ کالو ټيټ وي؛ کولای شئ له دې صندوق نه د مرستې غوښتنه وکړئ. په ياد مو وي چې د غوښتې نېټه جرمني ته ستاسې له راتګ دوه کاله وروسته پای ته رسيږي  او له هغه وروسته غوښتنه نه شئ کولای. البته که د بمف له لوري مو مو د منلو پروسه له دوو کالو زيات دوام وکړي؛ د غوښتنې لپاره هم اضافه وخت درکول کيږي: په دې حالت کې له پېژندلو وروسته يو کال نور وخت ترلاسه کولای شئ.

د ضمانتي صندوق د مرستې ترلاسه کولو لپاره يو مشورتي دفتر پر (bildungsberatung-gfh.de) وېبسایټ موندلای شئ. په خپله سيمه کې د دې ادارو څانګو ته د پوست له لارې يا په انلاين ډول هم غوښتنه لېږلای شئ. د غوښتنليک پاڼه پر (Bildungsberatung) لېنک ترلاسه کړئ.

که په ښوونځي يا پوهنتون کې ښې نومرې اخلئ او په رضاکارانه کارو کې برخه اخلئ؛ کولای شئ د اکاډميک وړتيا (Begabtenförderung) له مخې سکالرشيپ تر لاسه کړئ. د بافوګ پر خلاف دا سکالرشيپونه د دوکتورا لپاره هم اخستلای شئ او د تر لاسه شوو پیسو بېرته ورکړې ته اړتيا نشته. په ټوليزه توګه ۱۳ ادارې (Begabtenförderungswerke) چې د زدکړو او څېړنو د فدرالي وزارت له لوري تمويليږي؛ د اکاډميکې وړتيا پر بنسټ سکالرشيپونه وړاندې کوي. دا ادارې د ايډيالوژيکو، سياسي او مذهبي ليدلورو له مخې توپير او د ټاکلو بېلابېل معيارونه لري. د بېلګې په ډول (Avicenna Academic Association) د هغو مسلمانو محصلينو لپاره د ماسټرۍ او دوکتورا د زدکړو زمينه برابروي چې رضاکارانه کار ته ژمن وي. دا بورسونه د زده‌کړو د ټولو سطحو لپاره شته.

که له وړاندې مو بافوګ تر لاسه کړی وي او ښې نومرې مو اخيستې وي؛ کولای شئ د يوه بل سکالرشيپ (Deutschlandstipendium) غوښتنه هم وکړئ. دا سکالرشيپونه د دولتي او خصوصي مرستو له لارې په مياشت کې ۳۰۰ يورو ورکوي او بېرته يې نه غواړي. که په جرمني کې د کډوال په توګه ژوند کوئ؛ دا سکالرشيپ تر لاسه کولای شئ. د غوراوي د پروسې پر مهال له خپل هېواد نه د سياسي لاملونو له کبله تېښته ستاسې امتياز ګڼل کيږي. ټول جرمني پوهنتونونه دا سکالرشيپ نه لري او د بافوګ په شان د دوکتورا لپاره نه ورکول کيږي. دې سکالرشيپ ته له نوم‌ليکنې وړاندې له يوه اکاډميک سلاکار سره مشوره وکړئ.

د زدکړو د قرضې پروګرام (Bildungskreditprogramm) چې د جرمني د فدرالي حکومت له لوري پر مخ وړل کيږي؛ د زده‌کړو پر مهال محصلانو ته مالي مرستې برابروي. په دې مانا چې د دې مرستې يا قرضې ترلاسه کوونکی ښايي د لومړي ټولګي محصل نه وي. د بافوګ پر خلاف دا پروګرام له عايد سره اړه نه لري. ټول هغه محصلان چې عمر يې له ۳۶ کالو کم وي او په جرمني کې د استوګنې اجازه ولري؛ کولای شي د دې قرضې غوښتنه وکړي. د ډولډونګ لرونکو بايد په جرمني کې لږ تر لږه څلور کاله تېر کړي وي چې دا غوښتنه وکړای شي. همدا شان د بافوګ پر خلاف دا قرضه بلاعوضه نه ده. د دې مانا دا ده چې تاسې بايد ټولې درکول شوې پیسې (او سود) بېرته ورکړئ. دا قرضه هم په مياشتني ډول له سل تر ۳۰۰ یورو ورکول کيږي او ټوله اندازه يې له ۷٬۲۰۰ یورو نه اوړي. البته دا قرضه اخستل يوازې هغه وخت معقوله ده چې د بېرته ورکړې توان يې په ځان کې وليدل شي. د پیسو د بېرته ورکړې پیل د لومړي قسط له ترلاسه کولو تر څلور کالو د مخه نه پیليږي. د دې قرضې د ترلاسه کولو لپاره په انلاين ډول هم د (Bundesverwaltungsamt) له لارې غوښتنه کولای شئ.

په جرمني کې محصلين د اصولو له مخې د  محدود کار اجازه لري خو په اړه يې ځينې شرطونه‌ پلي کيږي چې په لاندې ډول دي:

·      که څوک له ۲۰ ساعتو زيات کار وکړي؛ د محصلينو لپاره د روغتيايي او کورنۍ بيمې له سيستمه وزي او بايد د عادي کسانو په شان د بيمې پیسې ورکړي.

·      که څوک په مياشت کې له ۴۵۰ يورو زياتې وګټي؛ د بافوګ پیسې به يې کمې کړل شي. په ياد مو وي چې د خپلواک کاروبار ترسره کوونکو لپاره نور قوانين پلي کيږي.

·      که څوک په اونۍ کې له شلو ساعتونو زيات کار وکړي او په مياشت کې له ۴۵۰ یورو زياتې پیسې وګټي؛ بايد بايد روغتيا، پرستارۍ او بېکارۍ د بيمو ونډه ورکړي؛ خو که په مياشت کې له ۴۵۰ یورو زياتې وګټي او کار يې په اونۍ کې له ۲۰ ساعتونو زيات نه شي؛ د روغتيا، پرستارۍ او بېکارۍ د بيمو له ونډو خلاص دی.

·      که څوک په مياشت کې له ۴۵۰ یورو زياتې وګټي؛ بايد د تقاعد د بيمې ونډه ورکړي خو که مياشتنی عايد يې له ۴۵۱ يورو کم وي؛ له دې ونډې خلاص دی. دا چې ستاسې لپاره دا کار او بيمه په ګټه دي که نه؛ د تقاعد د بيمې اداره درته ويلای شي.

·      که د سمستر د رخصتيو په شان وختونو کې يوه لنډمهالې دنده واخلئ او دا دنده له دريو مياشتو يا په کال کې له ۷۰ ورځو زيات دوام کوي؛ بايد د تقاعد بيمه ورکړئ. که لنډمهالې دنده مو له ۲۶ اونيو زياتيږي؛ له دې پرته بايد د روغتيا، پرستارۍ او بېکارۍ د بيمو ونډې هم ورکړئ.

·      د پرکتيکوم د قوانينو په اړه مالومات زموږ په بل څپرکي (پرکتيکوم) کې ولولئ.

يادونه: دا چې تاسې د خپلې استوګنې له اجازې سره د کار اجازه لرئ او که نه؛ زموږ په بل څپرکي (د کار اجازه) کې مالومات ترلاسه کړئ. که د نورو هېوادونو اوسېدونکي ياست او جرمني ته په تحصيلي ويزا راغلي ياست؛ په کال کې ۱۲۰ ورځې (بشپړ وخت) او ۲۴۰ ورځې (نيمه وخت) د کار کولو حق لرئ. که له دې وخت زيات کار وکړئ؛ بايد د مهاجرت اداره خبره کړئ. البته انټرنشيپ هم د نورمال کار په شان حسابيږي؛ که څه هم پیسې درنه کړل شي. د انټرنشيپ موده هم له ۱۲۰ ورځو بشپړ وخت کار څخه منفي کيږي. البته که انټرنشيپ مو اجباري وي؛ دا وخت نه حسابيږي.

-       ټول پوهنتونونه د محصلينونو ليليې يا شپې‌غالي لري او دا ځايونه د کورونو په پرتله ارزانه دي. البته دې ځايونو ته بايد پر وخت غوښتنه ولېږل شي څو يوه خونه درته وساتل شي. په دې اړه زيات مالومات پر (studentenwerke.de.) وېبسایټ لوستلای شئ.

-       د محصل په توګه کولای شئ تر ۳۰ کلنۍ پورې د محصلينو له دولتي روغتيايي بيمې ګټه واخلئ. په دې ډول تاسې بيمې ته ډېر لږ پیسې ورکوئ. که عمر مو له ۳۰ کالو لوړ شي؛ د محصلينو بيمه يوازې په استثنايي حالتونو کې ترلاسه کولای شئ. په دې اړه د خپلې روغتيايي بيمې له ادارې سره اړيکه ونيسئ.

-       ډېر پوهنتونونه محصلانو ته د سمستر ټکټ (Semesterticket) په نوم ترانسپورتي ټکټونه ورکوي. د دې ټکټونو بيه ډېر وخت د سمستر په فيس کې شامله وي. د دې ټکټونو په وسيله د خپل ښار يا سيمې په بسونو، ميتروګانو او له تېزو اورګاډو (ICE) پرته په نورو اورګاډو کې وړيا سفر کولای شئ.

-       په جرمني کې محصلين همدا شان د تياتر، سينما او نورو کلتوري نندارو په شان ځايونو کې ځانګړي تخفيفونه ترلاسه کوي.