Oturumda Amaç Değişikliği (Zweckwechsel)

Almanya’da oturum izni alabilmek için genellikle doğru vizeyle ülkeye giriş yapmanız gerekir. Bu, vize amacınızın Almanya’daki kalış amacınızla örtüşmesi gerektiği anlamına gelir. Örneğin, öğrenci vizesiyle giriş yaptıysanız, sonrasında yabancılar dairesine (Ausländerbehörde) giderek öğrenci oturum izni başvurusunda bulunmanız beklenir.

Eğer durumunuzda bir değişiklik olursa ve başka bir oturum iznine geçmek isterseniz, yabancılar dairesine “amaç değişikliği” (Zweckwechsel) başvurusunda bulunabilirsiniz. Bu, örneğin Almanya’da eğitim alırken evlenmiş olmanız ya da bir iş bulmuş olmanız durumunda geçerli olabilir.

Ancak dikkat edin: Bazı durumlarda, yeni vize başvurusu yapmak için kendi ülkenize geri dönmeniz gerekebilir. Bunun gerekip gerekmediği, ilk giriş ve kalış amacınıza, bireysel durumunuza ve ilgili yabancılar dairesinin uygulamalarına bağlıdır. Bazı oturum amaçları geçişe daha kolay izin verir – örneğin, nitelikli iş gücüne (Fachkräfte) yönelik oturum iznine geçiş – bazılarında ise geçiş daha zordur ya da tamamen mümkün olmayabilir.

GGUA Mülteci Yardım Derneği, amaç değişikliği (Zweckwechsel) konusunda bir tablo hazırlamıştır. Bu tablo, hangi geçişlerin vize başvuru sürecini yeniden yapmanıza gerek kalmadan mümkün olabileceğini göstermektedir. Ancak unutmayın ki, bu tablo yalnızca genel bir yönlendirme sağlar. Nihai karar her zaman bireysel duruma göre yabancılar dairesi (Ausländerbehörde) tarafından verilir. Bir danışma merkeziyle ya da bir avukatla görüşmek, doğru adımları atmanıza yardımcı olabilir.

Tabloyu burada bulabilirsiniz.

TABLOdaki renklerin anlamı:

• Kırmızı: Değişiklik yasal olarak mümkün değildir.
• Sarı: Değişiklik genellikle mümkün değildir, ancak istisnai durumlarda mümkündür.
• Yeşil: Değişiklik mümkündür, ancak çoğu durumda yabancılar dairesinin takdirine bağlıdır.

Bilmekte fayda var: Eğer vize başvuru sürecini (Visumverfahren) yeniden yapmak zorundaysanız, öncesinde yabancılar dairesinden (Ausländerbehörde) yazılı bir onay almak (ön onay – Vorab-Zustimmung) iyi bir fikir olabilir. Böylece vize sürecinden sonra istediğiniz oturum iznini kesin olarak alacağınızdan emin olursunuz.

Danışma merkezlerinden veya avukatlardan da destek alabilirsiniz. Ön onay, sadece vize sürecini yeniden yapmanız gerektiğinde değil, örneğin kaydınızı sildirmek (immatrikulationu sonlandırmak) veya mevcut işinizden ayrılmak gibi durumlarda da faydalı olabilir. Özellikle oturum iznini değiştirmek istiyorsanız bu tür belgeler önemlidir.

18 Kasım 2023'ten bu yana, denkliği olan mesleki eğitime sahip nitelikli çalışanlar (İkamet Yasası Bölüm 18a) ve denkliği olan üniversite eğitimine sahip nitelikli çalışanlar (İkamet Yasası Bölüm 18b) için yeni kurallar getirilerek oturum izni almak kolaylaştırılmıştır. Eğer nitelikleriniz Almanya'da denkliği varsa ve gerekli şartları yerine getiriyorsanız, artık bu oturum izinlerine hak kazanmış sayılırsınız.
Yani başvurunuz, sadece “takdir” değil, aynı zamanda bir hak temelli değerlendirmeye dayanır. 01 Mart 2024’ten itibaren bu oturum izinlerine geçiş yapmak da daha kolaylaştırılmıştır. Bu durum, özellikle denkliği olan bir mesleki yeterliliği olan ve Almanya'da vizesiz bulunan kişiler için de geçerlidir — örneğin, başka bir Schengen ülkesinde oturum izni olan kişiler için. §§18a ve 18b uyarınca nitelikli iş gücü oturum izinlerinin hangi koşullara bağlı olduğunu, “Nitelikli Çalışan Vizesi (Visum als Fachkraft)” sayfamızda bulabilirsiniz. Ayrıca, hangi oturum izinlerinden bu tür oturumlara geçiş yapılabileceğini GGUA’nın hazırladığı tabloda görebilirsiniz.

Bilmekte fayda var: Yeni düzenlemelerle birlikte, oturum izinleri artık her türlü nitelikli (kalifiye) iş için geçerli sayılıyor. “Nitelikli” demek, en az iki yıllık bir mesleki eğitimin şart olduğu işler anlamına gelir. Ayrıca, bu eğitimin Almanya’da denkliğinin alınmış olması gerekir. Bununla birlikte, maaşınızın yeterince yüksek olması da gerekir. Yani geçiminizi kendi gelirinizle sağlayabilmelisiniz. Geliriniz, Sosyal Yardım Kanunu’nun II. Kitabı (SGB II) kapsamındaki sosyal yardımlardan yararlanmanıza gerek kalmayacak düzeyde olmalıdır. Bir başka kolaylık ise şu: Artık eğitiminiz ile yaptığınız iş arasında birebir bir uyum (alan eşleşmesi) olmasına gerek yok. Yani, eğitiminizden farklı bir alanda olsa bile, nitelikli bir işte çalışmanız mümkündür.

Vizenizin amacı, Almanya’daki kalış amacınızla örtüşmelidir. Uzun süreli bir kalış planlıyorsanız, örneğin çalışma, eğitim, mesleki yeterliliklerin denkliği ya da üniversite öğrenimi gibi bir amaçla ulusal vize alarak Almanya’ya giriş yapmış olmanız gerekir. Bu durumda, yabancılar dairesinden ilgili oturum iznini alabilirsiniz.

Ancak eğer yalnızca kısa süreli kalışlar için verilen Schengen vizesiyle Almanya’ya giriş yaptıysanız, uzun süreli bir ulusal vizeye geçiş yapmak neredeyse mümkün değildir.

Schengen vizesinden ulusal vizeye geçiş, ancak istisnai durumlarda mümkün olabilir. Bu ancak ağır bir hastalık sebebiyle veya mücbir sebeplerle (seyahat bağlantılarının olmaması, silahlı çatışmalar) ülkeden ayrılmanın mümkün olmadığı durumlarda söz konusu olabilir (İkamet Yasası Madde 6 (2) cümle 2). Bununla birlikte, Schengen vizesi ciddi kişisel nedenlerle veya siyasi çıkarları korumak için ulusal vize olarak da uzatılabilir.

Lütfen unutmayın: Bu istisnalar çok nadir durumlarda gerçekleşir. Pratikte bunun gerçekleşmesini beklememelisiniz.

İşte teorik olarak mümkün ama pratikte neredeyse imkânsız olan bazı örnekler:

Öğrenci oturumuna geçiş (İkamet Yasası § 16b)

Eğer Almanya’ya Schengen vizesiyle ya da vizesiz kısa süreli bir ziyaret için geldiyseniz ve burada üniversite eğitimi almak istiyorsanız, teorik olarak oturum türünüzü değiştirebilir ve öğrenci oturum iznine geçebilirsiniz (İkamet Yasası § 16b). Ancak pratikte bu neredeyse imkânsızdır. Çünkü başvuru süreci genellikle sizin Almanya’da kalmanıza izin verilen süreden daha uzun sürer. Bu nedenle ülkeden çıkmanız gerekir ve çoğu zaman size oturum izni verilmez. Ayrıca, Almanya’ya gelmeden önce bu geçişi planlamadığınızı da kanıtlamanız gerekir; yani Schengen vizesiyle girip "sonradan" fikir değiştirip öğrenci vizesine geçmeye çalışmadığınızı ispatlamalısınız.

Daha fazla bilgiye “Öğrenci Vizesi ve Oturum İzni” başlıklı sayfamızdan ulaşabilirsiniz.

Nitelikli çalışan vizesine geçiş (İkamet Yasası § 18a veya § 18b, 1. fıkra)

Eğer Almanya’ya Schengen vizesi (ziyaretçi vizesi) ile gelir ve burada bir nitelikli iş alanında iş bulursanız, yabancılar dairesine başvurarak oturum izni almaya çalışabilirsiniz. Ancak bu durumda da başvuru süreci çoğu zaman vizeyle izin verilen kalış süresinden uzun sürer. Bu yüzden genellikle ülkeyi terk etmeniz gerekir ve size oturum izni verilmez. Tıpkı öğrenci vizesinde olduğu gibi, burada da Almanya’ya girişinizden önce bu geçişi planlamadığınızı kanıtlamanız gerekir; yani iş bulup vizeyi değiştirme niyetiyle gelmediğinizi göstermeniz istenir.

Dikkat etmeniz gereken bir diğer nokta: Eğer Almanya’ya gelmeden önce işverenle iletişim kurduysanız, size büyük ihtimalle ülkeye gelmeden önce uygun bir vize başvurusu yapmanız gerektiği söylenecektir.

Bilmekte fayda var: Vizesiz olarak kısa süreli Almanya’ya geldiyseniz, belirli koşullarda yabancılar dairesinden “Fiktionsbescheinigung” (geçici oturum belgesi) alabilirsiniz. Bu belge, başvurunuz hakkında karar verilene kadar geçici bir oturum izni sağlar.Ancak bu sadece şu ülkelerin vatandaşları için geçerlidir: Avustralya, İsrail, Japonya, Kanada, Yeni Zelanda, Güney Kore, Birleşik Krallık ve ABD. Ve sadece bu nedenle vize sürecini sonradan tamamlama zorunluluğunuz yoksa geçerlidir.

Nitelikli çalışan olarak oturum hakkında daha fazla bilgiye “Ulusal Vize (D Tipi)” ya da “Nitelikli Çalışanlar için Vize ve Oturum” başlıklı sayfalarımızdan ulaşabilirsiniz.

Evet, bu mümkün. Böyle bir durumda basitleştirilmiş amaç değişikliği (erleichterten Zweckwechsel) uygulanır. Bu, sizden sorumlu yabancılar dairesini önceden bilgilendirirseniz ve onlar da kabul ederse mesleki eğitim yerinizi değiştirebileceğiniz anlamına gelir. Ancak, bazı özel eğitim programları için özel düzenlemelerin geçerli olabileceğini lütfen unutmayın (örneğin uzman aşçılık eğitimi (İkamet Yasası §19 c Para. 1)). Mesleki eğitim vizesiyle ilgili daha fazla bilgiyi “Mesleki Eğitim için Vize” bölümümüzde bulabilirsiniz.

Evet, artık eğitim amaçlı aldığınız oturum izninizi neredeyse tüm diğer çalışma amaçlı oturum izinlerine çevirebilirsiniz. 

Ancak bir kısıtlama vardır (İkamet Yasası § 16b, 4. fıkra uyarınca): Eğer üniversiteyi bitirmeden önce başka bir oturum türüne geçmek isterseniz, bazı geçici işlere geçiş yapamazsınız. Bu kısıtlamaya örnek olarak au-pair, gönüllü hizmet, uzman aşçı, dil öğretmeni gibi görevler de dahildir (Almanya İstihdam Yönetmeliği §§ 10-15 uyarınca). Ancak, eğer siz ve girmeyi planladığınız iş gerekli koşulları yerine getiriyorsa, nitelikli çalışan (Fachkraft) statüsündeki oturum izinlerine geçmeniz mümkündür. Bu durum, eğitimi yarıda bırakanlar için de geçerlidir. Nitelikli çalışanlar (Fachkräfte) için oturum izni almanın koşulları ve gerekli bilgilerle ilgili detayları, nitelikli çalışanlara özel hazırladığımız sayfada bulabilirsiniz.

Lütfen unutmayın: Tüm oturum amacı değişikliklerinde, özellikle de üniversiteyi bırakma durumunda, mutlaka öğrencilik devam ederken ve oturum izniniz hâlâ geçerliyken yeni bir oturum iznine (örneğin çalışma amaçlı) başvurmanız gerekir. Ayrıca çalışma sözleşmenizin hazır olması gerekir. Aksi takdirde, oturum izninizin süresi dolabilir ve bu da yasal oturum sürenizde boşluk oluşmasına neden olur. Bu durumda yasal olarak Almanya’dan ayrılmanız gerekebilir, çünkü artık kalış amacınız ortadan kalkmış olur.

“Tanınmış mülteci” olarak kabul edildiyseniz veya geçici koruma statüsüne sahipseniz, Kasım 2023'ten bu yana AB Mavi Kartı olarak adlandırılan kart için başvuruda bulunabilirsiniz. Bu kart, denkliği alınmış bir üniversite diplomasına sahip nitelikli çalışanlara verilir. Ancak niteliklerinize uygun bir iş teklifine ihtiyacınız olacaktır ve alacağınız maaş da yeterince yüksek olmalıdır. Daha fazla bilgiyi “AB Mavi Kartı” bölümünde bulabilirsiniz.

Lütfen unutmayın: Koruma statünüzü (örneğin sığınma hakkınızı) bırakmadan önce detaylı bir şekilde danışmanlık alma hakkınız var. Çünkü oturumunuz “sadece” bir işe, eğitime ya da üniversiteye bağlıysa, her zaman bir risk söz konusu olabilir.

Bilmekte fayda var: 2013 yılında Federal İdare Mahkemesi (Bundesverwaltungsgericht), bir kişinin aynı anda birden fazla oturum iznine sahip olmasının yasal olduğunu onayladı. Ancak, yabancılar dairesinin (Ausländerbehörde) uygulama kuralları ve İkamet Yasası (Aufenthaltsgesetz), bu durumun tam olarak nasıl yürürlüğe konulacağını açıkça belirtmiyor. Bu durum size engel teşkil etmemeli. Mahkemenin çoklu oturum izninin mümkün olduğunu belirtmesine rağmen, birçok yabancılar dairesi bunu hâlâ uygulamaya koymuyor. Hamburg, Bayreuth ve Hannover gibi şehirlerden çıkan daha yeni mahkeme kararları ise bu durumu destekliyor ve 2013’teki karara atıfta bulunuyor. Bu nedenle durumunuzu yabancılar dairesiyle görüşmeniz ve gerekirse alanında uzman bir avukattan bireysel danışmanlık almanız önemlidir.

Evet, doğru. Eğer bir kişi İkamet Yasası § 24 uyarınca bir oturum iznine sahipse, diğer bir oturum izni başvurusu yapabilir, ancak bu başvuru için belirli şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. Örneğin, Fachkraft (nitelikli çalışan) olarak bir oturum izni başvurusu yapılabilir (İkamet Yasası §§ 18a, 18b Abs.) veya Auszubildende*r (çırak) olarak bir oturum izni başvurusu yapılabilir (İkamet Yasası § 16a).

Lütfen unutmayın: Eğitim amacıyla verilen oturum izni (§ 16b), üniversiteye yönelik staj (EU) (§ 16e), üniversite başvurusu (§ 17 Abs. 2), araştırma (§ 18d), Avrupa Gönüllü Hizmeti (§ 19e) ve AB Mavi Kar (§ 18g) için geçiş yasağı bulunmaktadır. Bu nedenle, § 24 AufenthG kapsamındaki bir oturum izninden bu tür oturma izinlerine geçiş yapmanız mümkün değildir.

Yine de §24 uyarınca oturum izni ile öğrenim görebilirsiniz. Yalnızca eğitim amacıyla oturum iznine geçmeniz mümkün olmaz. Nitelikli bir çalışansanız ve Madde 18a veya b uyarınca bir oturum izni alıp Madde 24 uyarınca oturum izninizi bırakırsanız AB Mavi Kartı da alabilirsiniz. O zaman böylece AB Mavi Kartına giden yol tekrar açılır.

Size oturum sağlayacak diğer oturum izinlerine geçiş yapmak için 24. Madde kapsamındaki oturum izninizden vazgeçmenin genel olarak mantıklı olup olmadığı her zaman bireysel durumdaki olasılıklara bağlıdır.

Önemli: Oturum izninizi değiştirmeden önce iyi bir danışmanlık alma imkânınız vardır. Oturumunuzun “sadece” işiniz veya eğitiminizle bağlantılı olması her zaman bir risktir. 

Bilmekte fayda var: 2013 yılında Federal İdare Mahkemesi (Bundesverwaltungsgericht), bir kişinin aynı anda birden fazla oturum iznine sahip olmasının yasal olduğunu onayladı. Ancak, yabancılar dairesinin (Ausländerbehörde) uygulama kuralları ve İkamet Yasası (Aufenthaltsgesetz), bu durumun tam olarak nasıl yürürlüğe konulacağını açıkça belirtmiyor. Bu durum size engel teşkil etmemeli. Mahkemenin çoklu oturum izninin mümkün olduğunu belirtmesine rağmen, birçok yabancılar dairesi bunu hâlâ uygulamaya koymuyor. Hamburg, Bayreuth ve Hannover gibi şehirlerden çıkan daha yeni mahkeme kararları ise bu durumu destekliyor ve 2013’teki karara atıfta bulunuyor. Bu nedenle durumunuzu yabancılar dairesiyle görüşmeniz ve gerekirse alanında uzman bir avukattan bireysel danışmanlık almanız önemlidir.