روند جدایی و طلاق در آلمان

زمانی می‌توانید طلاق بگیرید که ازدواجتان نهایتا به شکست منجر شده باشد. در آلمان، برای اینکه زوجین در طلاق گرفتن تعجیل نکنند، دوره‌ای وجود دارد که اصطلاحا «(یک) سال جدایی» (Trennungsjahr) نامیده می‌شود. به این معنی که صرفا پس از پایان این یک سال جدا زندگی کردن از همسر خود، می‌توانید برای طلاق گرفتن اقدام کنید. 

با این وجود، در قانون «یک سال جدایی قبل از طلاق» استثنائاتی هم وجود دارد:

• اگر ثابت کنید که نمی‌توانید یک سال انتظار بکشید و برای آن دلایل موثق داشته باشید، ممکن است طلاق شما سریع‌تر انجام شده و نیاز نباشد یک سال تمام صبر کنید. برای مثال، اگر همسرشما مرتبا و آشکارا شما را مورد خشونت قرار داده باشد، یا اگر شما یا همسرتان با فرد دیگری رابطه‌ی خارج از ازدواج دارید، و یا اگر یکی از زوجین از فرد دیگری بچه‌دار شده باشد. موارد این چنینی می‌توانند دلایلی برای تسریع روند طلاق باشند. 

   

• اگر همسر شما با طلاق موافقت نكند و دلایل قانع‌کننده‌ای داشته باشد که نشان دهد ازدواج هنوز به شکست منجر نشده، باید به جای یک سال، سه سال دوره‌ی جدایی پیش از صدور خطبه‌ی طلاق در دادگاه داشته باشید. 

باید بتوانید ثابت کنید که یک (یا سه سال) جدا از هم زندگی کرده‌اید. سال جدایی از زمانی آغاز و محاسبه می‌شود که زوجین از نظر مالی و مکانی، راه جدا از همدیگر را پیش گرفته‌اند. به این معنی که دیگر حساب مالی مشترکی ندارند و در یک خانه با هم زندگی نمی‌کنند. اگر جدا کردن محل زندگی برای زوجین مقدور نباشد، باید حداقل تخت‌خواب خود را از هم جدا کرده و امور زندگی در خانه را جداگانه انجام دهند. اگر همسر شما با این جدایی موافق نیست، توصیه می‌شود که برای او نامه‌ای کتبی مبنی برای تمایل به جدایی فرستاده و رسید ارسال نامه را نگه دارید.

نکته‌ی حائز اهمیت: از آنجایی که پس از ثبت درخواست طلاق، صدور رای دادگاه چندین ماه به طول می‌انجامد، این امکان را دارید که درخواست رسمی را مدت کوتاهی پیش از پایان «دوره‌ی جدایی» ثبت کنید.

درخواست طلاق باید در دادگاه خانواده در محل زندگی شما یا همسرتان ثبت شود. اما برای این کار ملزم به داشتن وکیل هستید. به این معنی که باید به یک وکیل امور خانواده وکالت دهید تا او این کار را برای شما انجام دهد. برای یافتن وکلای خانواده در نزدیکی محل زندگی خود به Anwaltssuche مراجعه نمایید. 

برای ثبت درخواست در دادگاه، کافی است یکی از زوجین وکیل داشته باشد و هر دو طرف ملزم به مراجعه به وکیل نیستند. اگر شما از طریق وکیل اقدام کنید، دادگاه نامه‌ای برای همسرتان فرستاده و درخواست طلاق را به اطلاع او می‌رساند و می‌تواند با آن موافقت یا مخالفت کند. در عین حال، هر کدام از زوجین نیز می‌توانند هم‌زمان درخواست طلاق کنند، اما در این حالت هر دو باید وکیل داشته باشند. 

خوب است بدانید که: در صورتی که بین زوجین موارد زیادی برای حل‌و‌فصل بوده که زوجین در مورد آن تفاهم نداشته باشند، وکیل می‌تواند برای رسیدن به راه‌حل مشترک برای طرفین به شما، کمک کند. اگر فقط همسر شما وکیل داشته باشد و شما از کمک وکیل بهره نگیرید، ممکن است به لحاظ مالی یا در ارتباط با حق حضانت فرزندان، متضرر شوید. 

در روند ثبت طلاق، هزینه‌های دادگاه و حق‌الزحمه‌ی وکیل باید پرداخت شود و حق‌الزحمه‌ی وکیل بیشتر از هزینه‌های دادگاه است. قاعدتا هزینه‌ی دادگاه بین زوجین تقسیم شده ولی حق‌الزحمه‌ی وکیل را هر نفر باید به وکیل خود پرداخت کند. اگر طلاق در صلح و با تفاهم و رضایت دو طرف انجام شده و فقط یکی از زوجین وکیل بگیرد، می‌توان هزینه‌ی وکیل را نیز تقسیم کرد. 

میزان هزینه‌ی دادگاه بر مبنای موارد مختلف، منجمله درآمد خالص (پس از کسر مالیات) هر دو طرف محاسبه شده و برای این منظور، درآمد خالص سه ماه اخیر هر کدام از زوجین در نظر گرفته می‌شود. در عین حال، برابری حقوق بازنشستگی طرفین، دارایی‌های مشترک زوجین، املاک و مستغلات و دیگر منابع مالی، هزینه‌ی مترجم (در صورتی که زوجین یا یکی از آنها در دادگاه نیاز به مترجم داشته باشد) و همینطور نفقه‌ی فرزندان نیز در ارزیابی هزینه‌های دادرسی نقش دارند. 

اساس محاسبه به این شرح است: هرچه میزان ارزیابی بالاتر باشد، هزینه‌ی بیشتری باید پرداخت شود. در جدول هزینه‌ی‌های دادرسی، می‌توانید هزینه‌های مربوط به دادگاه خانواده (FamGKG) را ببینید. برای مثال، اگر ارزیابی انجام‌شده ۱۰۰۰۰ یورو باشد، هزینه‌ی دادگاه ۲۶۶ ضربدر ۲ خواهد بود، چون دعوی طلاق دو طرف دارد. حق‌الزحمه‌ی وکیل هم دقیقا به همین روش محاسبه می‌شود. دراین جدول (بند ششم) میزان حق‌الزحمه‌ی مربوط به هر دادرسی قابل مشاهده است.

در مورد حق‌الزحمه‌ی وکیل، می‌توانید از خود وکلا یا مراکز مشاوره کمک بگیرید. حتما قبل از امضای وکلاتنامه از میزان دقیق هزینه‌ها اطمینان حاصل کنید. خوب است بدانید که: از ابتدای ماه جولای سال ۲۰۲۵،  ممکن است تعرفه‌ی حق‌الزحمه‌ی وکلا افزایش یابد. 

ماشین محاسبه‌ی Scheidungskosten-Rechner وب‌سایت کانون صنفی وکلای خانواده در آلمان (DAV) و همینطور وب‌سایت  Finanztip شمای کلی‌ای از هزینه‌های مربوطه را در اختیار شما می‌گذارند. 

هنگام انتخاب وکیل دقت کنید که وکیل مربوطه با قوانین خانواده و طلاق آشنایی داشته باشد. اگر اجازه‌ی اقامت شما به ازدواج‌تان وابسته است، خوب است که وکیلی انتخاب کنید که با قوانین اقامت نیز آشنا باشد. 

اگر درآمدی ندارید یا درآمدتان بسیار پایین است، می‌توانید درخواست کمک‌هزینه‌ی کنید. در این صورت دولت برای پرداخت هزینه‌های وکیل و دادگاه به شما کمک می‌کند. اطلاعات بیشتر در این مورد را اینجا بخوانید. 

هنگام صدور حکم طلاق، موارد زیادی باید در نظر گرفته شود:

اگر زوجین قرارداد رسمی ازدواج تنظیم نکرده باشند، در زمان صدور صیغه‌ی طلاق، دارایی‌های به دست‌آمده در طول زندگی مشترک بین دو طرف تقسیم خواهد شد. این روند قانونی «یکسان‌سازی دارایی‌ها» (Vermögensausgleich) یا «یکسان‌سازی سود انباشتی» نامیده می‌شود. دارایی‌هایی که یکی از زوجین پیش از ازدواج داشته و آن را با خود به زندگی مشترک آورده، تقسیم نخواهد شد. اگر زوجین در زمان ازدواج قراردادی تنظیم کرده باشند که به موجب آن دارایی‌ها به هر دو طرف تعلق داشته (تجمیع اموال) یا اینکه حتی دارایی‌های به‌دست‌آمده در طول زندگی مشترک قابل‌تقسیم نباشد (جداسازی اموال)، در حالت اول همه‌ی اموال تقسیم شده و در حالت دوم هیچ دارایی‌ای تقسیم نمی‌شود. اگر برایتان مقدور است، مستقیما با همسر خود در این مورد به تفاهم برسید. در غیر این صورت، می‌توانید با کمک وکیل دادخواست تقسیم اموال را به دادگاه ارائه دهید. در نظر داشته باشید که این کار موجب افزایش حق‌الزحمه‌ی وکیل و هزینه‌های دادرسی خواهد شد. 

در زمان طلاق و همینطور در طول «سال جدایی» طرفین موظف به پرداخت نفقه به یکدیگر هستند. به این معنی که اگر یکی از آنها امکان پرداخت هزینه‌های زندگی خود را نداشته باشد، طرف دیگر باید این هزینه‌ها را پرداخت کند. برای مثال اگر یکی از زوجین به دلیل نگهداری از فرزندان، کهولت سن، بیماری، بیکار بودن یا گذراندن دوره‌ی اوسبیلدونگ، درگیر مشکلات مالی باشد. به علاوه، اگر فرزندان مشترک شما و همسرتان با شما زندگی می‌کنند، همسر موظف است هزینه‌های نگهداری از فرزندان را هم بپردازد. میزان نفقه به شرایط مالی شما در طول زندگی مشترک بستگی دارد. با این وجود، باید در نظر داشته باشید که همسرتان پول کافی برای پرداخت هزینه‌های زندگی خود نیز داشته باشد. به این معنی که اگر همسر درآمد کمی داشته باشد، قانونا نفقه به شما تعلق نمی‌گیرد. اگر اینطور باشد و شما نیز درآمد پایینی داشته یا اصلا درآمدی نداشته باشید، دولت به شما کمک خواهد کرد. اگر برایتان امکان‌پذیر است، ترجیحا با همسر خود در این مورد به توافق برسید. در غیر این صورت، می‌توانید با کمک وکیل دادخواست تقسیم اموال را به دادگاه ارائه دهید. در نظر داشته باشید که این کار موجب افزایش حق‌الزحمه‌ی وکیل و هزینه‌های دادرسی خواهد شد. 

اگر فرزند مشترکی دارید، باید توافق کنید که فرزندتان در آینده در کنار کدام‌یک از شما زندگی خواهد کرد و اینکه آیا حضانت فرزند را مشترکا به عهده می‌گیرید یا فقط یکی از شما حق حضانت خواهد داشت. طرفی که حضانت را به عهده دارد، مسئول پرورش فرزند خواهد بود. برای مثال، او تصمیم می‌گیرد که کودک در کدام کودکستان یا مدرسه ثبت‌نام شود، با چه کسانی رفت‌و‌آمد داشته باشد و چطور زندگی کند.  حق ملاقات با فرزند به این معناست که والدی که کودک با او زندگی نمی‌کند، حق دارد به طور مرتب کودک را ببیند. می‌توانید خارج از دادگاه در این مورد با همسر خود به توافق برسید. در غیر این صورت، دادگاه در مورد حق حضانت و حق ملاقات تصمیم می‌گیرد. در این تصمیم‌گیری رفاه و وضعیت کودک نقش بسیار مهمی بازی می‌کند. اگر برایتان امکان‌پذیر است، ترجیحا با همسر خود در این مورد به توافق برسید. در غیر این صورت، می‌توانید با کمک وکیل دادخواست تقسیم اموال را به دادگاه ارائه دهید. در نظر داشته باشید که این کار موجب افزایش حق‌الزحمه‌ی وکیل و هزینه‌های دادرسی خواهد شد. 

 اصلاح «یکسان‌سازی حقوق بازنشستگی»، همانطور که از نامش پیداست، در مورد میزان مستمری بازنشستگی (تقاعد) طرفین است. هرچقدر سال‌های بیشتری کار کرده باشید و هرچقدر درآمد شما از کار بیشتر باشد، مستمری بازنشستگی‌تان بیشتر خواهد بود. از آنجاای که در طول زندگی مشترک، معمولا یکی از زوجین در خانه مانده و به امورات خانه و فرزندان رسیدگی می‌کند، مستمری بازنشستگی او کمتر از طرفی است که خارج از خانه کار می‌کرده است. به همین دلیل موظف است بعد از طلاق بخشی از حقوق بازنشستگی خود را به همسر سابقش تخصیص دهد. مقدار این سهم توسط دادگاه خانواده و در زمان رسیدگی به درخواست طلاق، محاسبه خواهد شد. 

نکته‌ی حائز اهمیت:  اگر در موارد ذکر‌شده با همسرتان به نقطه‌ی توافقی نمی‌رسید، می‌توانید تلاش کنید به جای کشاندن این اختلافات به دادگاه، با کمک مشاور و تسهیل‌گر مسئله را حل کنید. با این کار هم در وقت‌تان صرفه‌جویی می‌کنید و هم در هزینه‌ها. مشاور به شما کمک می‌کند با همسرتان در مورد مسائل مناقضه‌برانگیزی مثل نفقه یا حق حضانت، به راه‌حل مشترکی برسید. فقط مسئله‌ی «یکسان‌سازمستمری بازنشستگی» است که باید مستقیما توسط دادگاه محاسبه و تعیین شود. در وبسایت          Mediator*innen in Ihrer Nähe می‌توانید مشاوران و تسهیل‌گران اطراف محل زندگی خود را پیدا کنید. 

در قدم اول، وکیل شما درخواست طلاق را به دادگاه می‌فرستد. دادگاه درخواست را بررسی کرده، آن را برای همسر شما ارسال می‌کند و نظر ایشان را در این مورد می‌پرسد. هم‌زمان هر دو نفر شما فرمی از دادگاه دریافت می‌کنید که به حقوق بازنشستگی شما مربوط است و باید اطلاعات خواسته شده در فرم را در اختیار دادگاه بگذارید. محاسبات مربوط به «یکسان‌سازی مستمری بازنشستگی» ممکن است تا شش ماه طول بکشد. بعد از آن وقت دادگاه طلاق تعیین شده و به شما اطلاع داده می‌شود. هر دوی شما به همراه وکیل یا وکلایتان باید شخصا در این جلسه حضور داشته و برای شرکت در آن مدارک شناسایی، پاسپورت، شناسنامه و تذکره (در صورتی که این مدارک را در اختیار دارید) را به همراه داشته باشید. جلسه‌ی دادگاه خانواده جلسه‌ی غیرعلنی‌است، به این معنی که هیچ فرد دیگری به غیر شما و وکلایتان اجازه‌ی حضور در آن را ندارد. دادگاه به تمام مسائل حل‌و‌فصل‌نشده بین زوجین رسیدگی کرده و به طور رسمی «حکم طلاق» را جاری می‌کند. 

طول کشیدن روند طلاق به مدت زمان ازدواج و میزان دارایی‌های و اموال شما بستگی دارد. به طور کلی، اگر شما و همسرتان در مورد همه مسائل توافق کنید و نیاز به مداخله‌ی دادگاه نداشته باشید، یا اگر دارایی‌های زیادی ندارید و زمان زیادی هم از ازدواج‌تان نمی‌گذرد، این روند بین  چهار تا شش ماه به طول می‌انجامد. در صورتی که در مورد دارایی‌ها، نفقه یا حضانت اطفال به تفاهم نرسید و یا مدت زمان زیادی از ازدواج شما گذشته باشد، ممکن است صدور حکم نهایی تا یک‌سال یا حتی بیشتر آن طول بکشد. 

اگر ازدواج خارج از آلمان صورت گرفته و در این کشور ثبت نشده باشد، دو حالت ممکن است اتفاق بیافتد:

 وقتی که یکی از زوجین تابعیت آلمانی داشته باشد، در وهله‌ی اول باید ازدواج در آلمان به رسمیت شناخته شود. به این معنی که طرف آلمانی اول باید نام همسر خود را در Standesamt (اداره‌ی ثبت‌احوال) ثبت کرده تا بتوانند از هم طلاق بگیرند. ثبت مشخصات همسر در Standesamt حدود ۱۰۰ یورو هزینه (بسته به Standesamt) دارد. بعد از انجام این کار، زوجین می‌توانند درخواست طلاق را به دادگاه خانواده ارسال نمایند. 

نکته‌ی حائز اهمیت:  اگر خارج از آلمان ازدواج کرده اما ازدواج خود را در آلمان ثبت نکرده باشید، کماکان نمی‌توانید در این کشور ازدواج مجدد نمایید. اگر چنین کاری انجام دهید، ممکن است به «چمد‌همسری» متهم شوید که طبق پاراگراف 1306 حقوق شهروندی آلمان، ممنوع است. مطابق با قانون اساسی اگر کسی هنوز مزدوج بوده یا شریک‌زندگی‌ای دارد که به طور رسمی به مقامات‌ دولتی اعلام شده (Lebenspartnerschaft) اجازه‌ی ازدواج مجدد ندارد. 

اما اگر هیچ‌کدام از زوجین تابعیت آلمانی نداشته باشند، برای طلاق باید از خود کشوری که در آن ازدواج کرده‌اند و یا کنسولگری آن کشور در آلمان اقدام کرده و سپس در اداره‌ی شهرداری (Bürgeramt) محل زندگی خود در آلمان حکم را ثبت نمایند. 

اگر سوال یا مشکلی داردید، می‌توانید از مشاور یا وکلای حقوقی کمک بگیرید. با وارد کردن نام شهر محل زندگی خود و کلید‌واژه‌های «طلاق» یا «مشاوره‌ی حقوقی» در وب‌سایت ما، این مراکز را می‌یابید. 

اگر اقامت شما به ازدواج وابسته باشد، ممکن است پس از طلاق گرفتن اقامت را از دست بدهید. مثلا اگر از طریق «الحاق خانواده» به آلمان آمده باشید و پس از ورود به این کشور درخواست پناهندگی خانوادگی (Familienasyl) نکرده باشید، یا اگر صرفا به دلیل ازدواج با فردی ساکن یا تبعه‌ی آلمان، اقامت این کشور را گرفته باشید، قاعدتا حق اقامت شده وابسته به تداوم زندگی مشترک است. در چنین حالتی، اینکه چند سال در آلمان متاهل بوده‌اید، در تصمیم‌گیری مقامات مربوطه نقش مهمی دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر به صفحه‌ی «حق اقامت مستقل از ازدواج» در وب‌سایت ما مراجعه نمایید. 

در عین حال، می‌توانید از مشاور یا وکلای حقوقی کمک بگیرید. با وارد کردن نام شهر محل زندگی خود و کلید‌واژه‌های «طلاق» یا «مشاوره‌ی حقوقی» در وب‌سایت ما، این مراکز را می‌یابید. 

• اگر بعد از ازدواج نام خانوادگی خود را تغییر داده بودید، می‌توانید  با مراجعه به اداره‌ی ثبت احوال (Standesamt ) برای پس گرفتن نام خانوادگی قدیمی خود درخواست دهید، با این حال، اگر تمایل داشته باشید، می‌توانید نام خانوادگی همسر سابق خود را نگه دارید.
• از تاریخ اول ماه مه سال ۲۰۲۵، اطفال راحت‌تر می‌توانند پس از جدایی رسمی والدین نام خانوادگی خود را تغییر دهند. اگر والدی که کودک با او زندگی می‌کند، نام خود را به دلیلی عوض کند، کودک نیز می‌تواند نام جدید والد را بگیرد یا هم‌زمان نام هر دو والد را در مدارک و اسناد خود (دو نام خانوادگی) داشته باشد. برای کودکان بالای ۵ سال، موافقت خود کودک در این مورد الزامی است. حتی اگر والد دیگر حق حضانت داشته و یا کودک نام او را دارد و حالا مایل به تغییر نام است، والد اجازه‌ی اعتراض ندارد.
• به علاوه، از همین تاریخ قید شده در بند قبلی، کودکانی که به سرپرستی گرفته شده‌اند راحت‌تر می‌توانند نام والد به اصطلاح ناتنی خود را حذف کنند.
• از آنجایی که دیگر متاهل نیستید، کلاسه‌ی مالیاتی (Steuerklasse)  شما نیز تغییر خواهد کرد. برای کسب اطلاعات بیشتر این صفحه را ببینید. 

فسخ نکاح به معنی و یا مساوی با طلاق نیست. بلکه به دلایل زیر، دادگاه حکم می‌دهد که این ازدواج صحیح نبوده و باید فسخ شود:

• یکی از زوجین علیرغم برخورداری از ممنوعیت ازدواج، نکاح کرده است.
• یکی از زوجین در زمان عقد ازدواج، دارای صلاحیت قانونی نبوده (برای مثال زیر سن قانونی بوده است و کودک‌همسر محسوب می‌شود)
• ازدواج به واسطه‌ی فریب و یا تهدید صورت گرفته است. 

• ازدواج به دلیل منفعت انجام شده، یعنی صوری بوده و واقعیت ندارد. (برای مثال به دلیل منفعت مالی یا گرفتن اقامت)

  برای کسب اطلاعات بیشتر به صفحه‌ی «ازدواج در آلمان» مراجعه نمایید.