تغییر هدف و مسیر اقامت در آلمان (Zweckwechsel und Spurwechsel)

قاعدتا وقتی با ویزای متناسب با هدف خود وارد آلمان می‌شوید، درخواست اقامت شما نیز باید متناسب ویزای مربوطه باشد (vgl. § 5 Abs. 2 AufenthG). این بدان معناست که هدف ویزا باید با هدف اقامت در آلمان مطابقت داشته باشد.  بنابراین همیشه توصیه می‌شود که پس از ورود به آلمان، در ابتدا برای همان هدفی درخواست اقامت کنید که برای آن ویزای ورود گرفته‌اید.  برای مثال، اگر به عنوان دانشجو ویزا دریافت کرده‌اید، پس از ورود به آلمان از اداره‌ی امور اتباع بیگانه (Ausländerbehörde)   درخواست اقامت دانشجویی کنید. 

در مرحله‌ی بعد، اگر تمام شرایط لازم برای دریافت نوع دیگری از اقامت را نیز داشته و قصد تغییر اقامت دارید، می‌توانید درخواست تغییر هدف را به اداره‌ی امور اتباع بیگانه (یا همان اداره‌ی اقامت) تحویل دهید.  به عنوان مثال، شما ابتدا مطابق با ویزای  ورود خود، به قصد تحصیل اقامت دانشجویی می‌گیرید و سپس در آلمان ازدواج کرده یا در شغلی پیدا می‌کنید.  

با این حال، در نظر داشته باشید که در بعضی موارد، ممکن است اداره‌ی اقامت از شما بخواهد  روند دریافت ویزا برای هدف جدید را دوباره از نو تکرار کنید. به این معنا که باید به کشور خود بازگردید و از آنجا برای اقامت جدید درخواست ویزای مطابق با هدف جدید کنید. این موارد، بسته به هدف ورود و اقامت در آلمان، شرایط فردی هر شخص و همچنین عملکرد اداره‌ی اقامت به طور مجزا بررسی می‌شود. 

در بعضی موارد، مثلا تغییر اقامت به اقامت نیروی کار متخصص، شرایط ساده‌تر و در بعضی موارد سخت‌تر است. مواردی هم وجود دارد که تغییر اقامت اصولا ممکن نیست. 

برای مثال، تغییر به اقامت مبتنی بر مهاجرت کاری، در شرایطی که پرونده‌ی پناهندگی فرد هنوز در جریان است، در اصل امکان‌پذیر نیست. با این حال، بر اساس قانون جدید، افراد خاصی ممکن است بتوانند در صورت انصراف از درخواست پناهندگی خود، به عنوان نیروی کار متخصص اقامت بگیرند. اطلاعات بیشتر در این مورد در بخش «تغییر نوع اقامت» توضیح داده شده است. 

موسسه کمک به پناهندگان (GGUA)جدولی در مورد امکان تغییر هدف اقامت تهیه کرده است. در این جدول نمای کلی قانون جدید و امکان‌های موجود برای تغییر اقامت بدون نیاز به انجام دوباره‌ی روند درخواست و اخذ ویزا، گنجانده شده است. اما در نظر داشته باشید که امکانات توضیح داده شده در این جدول قطعی و  تضمینی نیست و همیشه این اداره‌ی اقامت است که بر مبنای شرایط هر فرد، تصمیم می‌گیرد چنین امکانی را اعطا کند یا خیر. 

جدول را می توانید اینجا ببینید. رنگ های جدول به این معنی است:

• رنگ قرمز (سرخ): تغییر هدف قانونا ممنوع است.
• رنگ زرد: تغییر هدف به طور معمول غیرممکن است، اما در موارد استثنا، چنین امکانی وجود دارد.
• رنگ سبز: تغییر هدف امکان‌پذیر است، اما در بسیاری موارد اداره‌ی امور اتباع بیگانه تصمیم‌گیرنده‌ی نهایی است. 

مهم: حتما از یک مرکز مشاوره‌ی خوب یا وکیل مشاوره بگیرید. اگر علیرغم مشاوره با وکیل، گزینه‌ی دیگری جز برگشت به کشور خود و طی کردن دوباره‌ی مراحل اخذ ویزا نمی‌بینید، سعی کنید قبل از خروج از آلمان نوعی پیش‌تاییدیه‌ از مقامات اداره‌ی اقامت دریافت کنید که در آن قید شده باشد در صورت تکمیل مجدد فرآیند اخذ ویزا و رود دوباره به آلمان، مجوز اقامت مورد نظر را دریافت خواهید کرد.

از ۱۸ نوامبر ۲۰۲۳، مقررات جدیدی برای نیروی کار متخصص با مدرک فنی‌حرفه‌ای به رسمیت‌شناخته‌شده در آلمان (§ 18a AufenthG)  و نیروی کار متخصص با تحصیلات عالیه (دانشگاهی) به رسمیت‌شناخته‌شده در آلمان   (§ 18b AufenthG) وضع شده است. این قواعد در حال حاضر به عنوان اصطلاحا استانداردهای استحقاقی (Anspruchsnormen) وارد قانون شده‌اند. این بدان معناست که اگر مدارک شما به رسمیت شناخته شود و سایر شرایط خواسته شده را داشته باشید، حتما باید این نوع اجازه‌ی اقامت برای شما صادر شود. این «قوانین تغییر هدف»، جهت دریافت اقامت طبق پاراگراف a۱۸ یاb۱۸  را آسان‌تر کرده است. این امر، برای مثال، در مورد افرادی که دارای مدارک تحصیلی تاییدشده بوده  و در حال حاضر بدون ویزای آلمان اینجا هستند (مثلا به دلیل داشتن اقامت یکی دیگر از کشورهای عضو شینگن) صدق می‌کند.

خوب است بدانید: طبق مقررات جدید، اجازه‌ی اقامت برای هر شغل تخصصی‌ای صادر می‌شود. تخصصی بودن به این معنی است که فرد حداقل دو سال دوره‌ی آموزشی فنی‌حرفه‌ای رسمی گذرانده باشد و دوره‌ی آموزشی باید در آلمان معادل‌سازی شود. علاوه بر این، فرد باید حقوق کافی داشته باشد. لازم نیست ارتباط رسمی بین دوره‌ی آموزشی و شغل مورد‌نظر وجود داشته باشد. این بدان معناست که می توانید در بخش های دیگری جدا از تحصیلات خود هم کار کنید، اما این کار باید کاری تخصصی باشد. 

تمدید ویزای شینگن معمولا امکان‌پذیر نیست. تنها چند استثنا وجود دارد که بر مبنای آن می‌توان ویزای شینگنی که به عنوان ویزای ملی صادر شده، را تمدید کرد. روند تمدید الزامات بسیار سختی دارد. اگر خروج به دلایل بشردوستانه (مانند بیماری) یا به دلیل شرایط اضطراری و خطر (عدم امکان سفر به آن‌کشور، جنگ یا درگیری های مسلحانه در آن کشور) امکان‌پذیر نباشد، ویزا طبق پاراگراف (§ 6 Abs. 2 S. 2 AufenthG) قانون اقامت تمدید می‌شود. هچنین به دلایل مشکلات شخصی جدی یا برای حفظ منافع سیاسی، این ویزا قابل تمدید است. 

لطفا توجه داشته باشید: این استثناها به ندرت رخ می دهند. در عمل نباید روی چنین مواردی حساب کنید. 

بله، این کار امکان‌پذیر است. به این کار « تغییر هدف با شرایط ساده‌تر» گفته می‌شود. به این معنی که اگر از قبل به اداره‌ی اقامت مسئول پرونده‌ی خود اطلاع داده و موافقت آنها را جلب کنید، می‌توانید آوسبیلدونگ خود را تغییر دهید. با این حال، لطفا توجه داشته باشید که برای بعضی اوسبیلدونگ‌های خاص مقررات متفاوتی ممکن است اعمال شود، به عنوان مثال، تغییر اوسبیلدونگ سرآشپز تخصصی (بند ۱ پاراگراف c۱۹ قانون اقامت). اطلاعات بیشتر در مورد اوسبیلدونگ‌ها را می‌توانید در فصل «ویزا و اقامت آلمان برای انجام دوره‌های آموزشی فنی‌حرفه‌ای» نیز ببینید.

بله، طبق مقررات جدید می توانید اقامت تحصیلی خود را تقریبا به همه انواع اقامت‌های دیگر برای مقاصد کاری تغییر دهید.

برای این کار یک محدودیت وجود دارد (بند ۴ پاراگراف b۱۶ قانون اقامت): اگر می‌خواهید قبل از اتمام تحصیل، اقامت خود را تغییر دهید، نمی‌توانید در بعضی مشاغل موقتی کار کنید، بطور مثال au pair، خدمات داوطلبانه، آشپز حرفه‌ای و معلم زبان  (پاراگراف‌های ۱۰ تا ۱۵ BeschV) با این حال، با داشتن شرایط مورد نظر برای سایر مشاغل، می‌توانید اقامت‌ خود را عوض کنید، حتی اگر تحصیلات خود را نیمه رها کرده باشید.

لطفا توجه داشته باشید: برای هر نوع تغییر هدف اقامت و به ویژه در صورت ترک تحصیل، باید در حین تحصیل و در حالی که هنوز اجازه‌ی اقامت شما اعتبار دارد، با داشتن شرایط لازم، برای مجوز اقامت به هدف کار اقدام کنید. در واقع باید از قبل قرارداد کار داشته باشید. در غیر این صورت، این احتمال وجود دارد که در اقامت شما وقفه افتاده و موظف به ترک خاک شوید، به این معنی که مقامات اداره‌ی امور اتباع بیگانه از شما بخواهند آلمان را ترک کرده و دوباره پروسه‌ی اخذ ویزا را انجام دهید. 

از تاریخ نوامبر ۲۰۲۳ این امکان وجود دارد که اگر به عنوان رسمی پناهنده (anerkannter Flüchtling) اقامت دریافت کرده‌ باشید و یا دارای اقامت حمایت جانبی (subsidiärem Schutz) باشید، بتوانید کارت آبی اتحادیه اروپا را دریافت کنید. این اقامت برای نیروی کار متخصص با مدرک دانشگاهی معتبر صادر می‌شود. برای این منظور، به یک پیشنهاد شغلی نیاز دارید که با تخصص تحصیلی و کاری شما مطابقت داشته و از حداقل حقوق لازم برای دریافت کارت آبی برخوردار باشد. اطلاعات بیشتر در این مورد را در فصل «کارت آبی اتحادیه‌ی اروپا» بخوانید.

بلی، در صورت داشتن شرایط لازم، می‌توانید برای اجازه‌ی اقامت دیگری درخواست دهید. برای مثال، با داشتن اقامت بشردوستانه می‌توانید برای مجوزهای اقامت زیر درخواست دهید:

• اجازه اقامت نیروی کار متخصص (طبق بند ۱ پاراگراف a۱۸ و b۱۸  قانون اقامت) 
• اجازه‌ی اقامت برای انجام اوسبیلدونگ (طبق پاراگراف a ۱۶ قانون اقامت)

لطفا توجه داشته باشید: اقامت بشردوستانه (طبق پاراگراف ۲۴ قانون اقامت آلمان) را نمی‌توانید به اقامت به منظور تحصیل (§ 16b)، اقامت برای انجام کارآموزی تحصیلی (§ 16e)، اقامت برای گرفتن پذیرش دانشگاهی (§ 17 Abs. 2) ، اقامت برای فرصت مطالعاتی (§ 18d)، اقامت برای انجام فعالیت های داوطلبانه در سطح اروپا (§ 19e)، و کارت آبی اقامت در اتحادیه‌ی اروپا (§ 18g) تبدیل کنید.

البته که می‌توانید با داشتن اقامت بشر‌دوستانه (طبق پاراگراف ۲۴ قانون اقامت آلمان) در آلمان تحصیل کنید. صرفا امکان تغییر نوع اقامت به اقامت تحصیلی را ندارید. همچنین اگر اقامت خود را ابتدا به اجازه‌ی اقامت نیروی کار متخصص(طبق بند ۱ پاراگراف a۱۸ و b۱۸  قانون اقامت) تبدیل کنید، بعد‌تر می‌توانید کارت آبی اتحادیه‌ی اروپا هم دریافت کنید. 

اینکه آیا به طور کلی منطقی است که اقامت بشر‌دوستانه‌ی خود (طبق پاراگراف ۲۴ قانون اقامت آلمان) را با دیگر انواع اقامتی تعویض کنید که به شما امکان دریافت اقامت دایم را می‌دهند یا خیر، به وضعیت شخصی شما بستگی دارد. 

نکته‌ی حائز اهمیت: قبل از تغییر اجازه‌ی اقامت خود حتما با وکیل یا مراکز مشاوره مشورت کنید. اگر اقامت جدید «صرفا» به شغل یا آوسبیلدونگ مرتبط باشد، همیشه ممکن‌است خطر‌ساز باشد.

خوب است بدانید: در بعضی موارد این امکان وجود دارد که هم‌زمان دو اجازه‌ی اقامت در کنار یکدیگر داشته باشید. در این مورد با مقامات اداره‌ی اقامت صحبت کنید و در صورت لزوم از یک وکیل مشاوره بگیرید.