Yasadışı Çalışma (Schwarzarbeit)

„Schwarzarbeit“, bir kişinin sosyal güvenlik makamlarına kayıtlı olmadan çalıştığı anlamına gelir. Yasal olarak istihdam edilebilmeniz için işvereninizin sizi sosyal güvenlik ve vergi dairesine kaydettirmesi gerekmektedir. Sosyal sigorta şunları içerir: Sağlık sigortası, uzun süreli bakım sigortası, kaza sigortası, emeklilik sigortası ve işsizlik sigortası. Bu kayıt olmadan Almanya'da çalışmak yasaktır. Dolayısıyla, çalışmanızın bir parçası olarak ne vergi ne de sosyal güvenlik primi ödeniyorsa, yasadışı çalışıyorsunuz demektir.

Yetkili makamlara bildirimde bulunmadan ve kayıt yaptırmadan bir meslek veya zanaat icra etmek de Almanya'da „Schwarzarbeit“ olarak kabul edilir. Bu, örneğin, ev işlerinde yardımcı olarak çalışmanız durumunda veya yaptığınız ek bir iş için fatura düzenlemeden ve devlete vergi ödemeden zanaat faaliyetlerinde bulunmanız durumunda geçerlidir. Bu tür işler de ödemeler genellikle nakit parayla yapılır.

Kayıt dışı çalışma ise, çalışabilmeniz için gerekli oturum izni ve çalışma izniniz olmadan çalışmanızdır: Yasal olarak işe alınabilmek için çalışma iznine ihtiyacınız vardır. Çalışma izni alıp alamayacağınız oturum durumunuza bağlıdır. Bu konu hakkında daha fazla bilgiyi „Çalışma İzni“ bölümümüzde bulabilirsiniz. Mülteci değilseniz, "Almanya'ya Göç" bölümümüzde çalışma izni konusunda faydalı bilgiler bulabilirsiniz. İşgücü piyasasına giriş hakkında daha fazla bilgiyi ise Federal İş Bulma Kurumunun Almanya'da Yabancı İşçi İstihdamı başlıklı bilgi formunda da bulabilirsiniz.

Buna ek olarak, şirketler çalışanlarına asgari ücret ödemediğinde de yasadışı istihdam söz konusudur. Almanya’da asgari ücret 1 Ekim 2022 tarihinden bu yana saat başına brüt olarak 12 avrodur. Bu konuda daha fazla bilgiyi „Almanya’da İş Sözleşmesi“ bölümümüzde "Asgari ücret ne kadar olmalı?“ soru başlığı altında bulabilirsiniz.

Kaçak olarak çalışmanızı önlemek için işvereniniz sizi sosyal güvenliğe kaydettirmelidir. Eğer bunu yapmazsa, para cezasına çarptırılır.

İş kaydı için gerekli bilgi ve belgeleri işvereninize vermeniz gerekmektedir. Bunlar aşağıdaki gibidir:

• Ulusal sosyal güvenlik numaranız (Sozialversicherungsnummer)
• Vergi numaranız (Steuernummer)
• Sağlık sigortası sertifikası (Krankenversicherungsnachweis)
• Adresiniz

İşvereniniz sizden bu bilgi ve belgeleri istemiyorsa sizi kaydettirmemiş olabilir. Kayıtlı olmadığınıza dair bir başka ipucu da maaşınızın her zaman nakit olarak ödeniyor olması olabilir. Almanya'da maaşınız, yaptığınız işin karşılığı olan ödeme genellikle banka hesabınıza aktarılır. İşvereninizden parayı hesabınıza havale ve size bir ödeme bildirimi göndermesini isteyebilirsiniz.

İşvereninizin sizi sosyal sigortaya kaydetmediğinden şüpheleniyorsanız, emeklilik sigortasına veya sağlık sigortanıza kayıtlı olup olmadığınızı sorabilirsiniz. İşvereninizin, çalışmaya başladıktan sonra sizi kaydettirmek için altı haftası vardır. Bazı sektörlerde bu kaydın en geç çalışmaya başladığınızda yapılması gerekmektedir. Bunların hangi sektörler olduğunu bu bağlantıdan öğrenebilirsiniz: Zoll online - Anmeldung und Beitragspflicht.

Haftada sadece birkaç saat çalışıyorsanız, çalıştığınız iş bir Minijob olabilir ancak bu durumda da işvereninizin sizi kaydettirmesi gerekir. Bu konuda daha fazla bilgi için „Minijob“ bölümümüze bakabilirsiniz.

İşvereniniz sizi sosyal sigortaya kaydettirdiği takdirde, sosyal güvenlik kaydının bir kopyasını alırsınız.

Kayıtlı olup olmadığınızdan emin değilseniz, bir Adil Entegrasyon danışma merkezinden tavsiye almanız iyi olacaktır. Ayrıca şirketinizde bir işyeri sendika temsilciliği (Betriebsrat) olup olmadığını öğrenebilir ve burasıyla iletişime geçebilirsiniz.

(Kaynak: Faire Integration)

Kaçak olarak veya çalışma izniniz olmadan çalışıyorsanız, bu ne kendinizin ne de işvereninizin sizin için herhangi bir sosyal güvenlik primi ödediği anlamına gelir. Ancak bu primler hasta olmanız, işsiz kalmanız veya emekli olmanız durumunda sizi korur. Yardım alabilmeniz için bu sosyal sigorta programlarına prim ödemiş olmanız gerekir.

Bu, iş kazası geçirmeniz durumunda da önemlidir. Normalde yasal kaza sigortası yaptırma hakkınız vardır. Bu, tedavi, rehabilitasyon önlemleri veya yaralanma yardımları için tüm masrafları kapsar. Ancak, kayıt dışı çalışıyorsanız ve bir kaza geçirirseniz, bu genel sigorta kapsamına girmezsiniz. Yasa dışı çalıştığınız kanıtlandığı durumda da, genel sağlık sigortası sizi kapsamaz.

Ayrıca, yasadışı çalışıyorsanız haklarınızı koruyabilmeniz çok daha zordur. Örneğin, iş kanununa göre belirli durumlarda düzenli bir çalışan olarak hakkınız olan, „işten çıkarılmaya karşı koruma“ gibi bir şansınız yoktur. İşten çıkarılmaya karşı bu koruma Almanya'da çok önemlidir ve sizi bir anda işinizi kaybetmekten korur.

İşverenler, asgari ücrete ilişkin yasal düzenlemeleri uygulamamak için kişileri kayıt dışı çalıştırmak isterler. Bu da, yasadışı çalışmanız halinde genellikle çok daha az ücret alacağınız anlamına gelir. Ayrıca, işverenler mola süreleri gibi yasal düzenlemelere uymadıkları için kayıt dışı çalışma koşulları genellikle yasal istihdamdan çok daha kötüdür.

Ayrıca, çalışma izniniz olmadan çalışmanız halinde gümrük idaresi yabancılar dairesini bilgilendirebilir. Bunun oturumunuz açısından da kötü sonuçları olabilir.

Önemli: Yasadışı ve/veya gerekli çalışma iznine sahip olmadan çalışıyor olsanız bile, ödemenizi alma hakkınız vardır. İşvereninizle sorun yaşıyorsanız, bir Adil Entegrasyon danışma merkezinden veya sendika üyesiyseniz sendikanızdan tavsiye aldığınızdan emin olun! İşvereninizi mahkemeye vermek isterseniz size yardımcı olabilirler.

Kaçak çalıştığınız tespit edilirse, bu durum oturumunuz için de sonuçlar doğurabilir çünkü gümrük idaresi yabancılar dairesini bu konuda bilgilendirebilir ve böylece sadece para ve/veya hapis cezasıyla değil, aynı zamanda sınır dışı edilme ile de karşı karşıya kalabilirsiniz. Bu sınır dışı edilme, beş yıla kadar Almanya'ya girmenize veya Almanya'da kalmanıza izin verilmemesi anlamına gelebilir. Sınır dışı edilme ve nereden yardım alabileceğiniz hakkında daha fazla bilgiyi "Sınır Dışı Edilme" bölümümüzde bulabilirsiniz.

Elbette bu durumun işvereniniz açısından da sonuçları olacaktır: Sınır dışı edilme masraflarınızı ödemediğiniz takdirde, işvereniniz masrafların tamamını ödemekle yükümlüdür.

Sınır dışı edilme, kaçak çalışma için özellikle ağır bir cezadır: Kaçak çalışmanın ciddi bir vaka olması halinde böyle bir tehdit söz konusudur. Örneğin, kendiniz yasadışı çalışıyorsanız ve başkalarını da yasadışı olarak çalıştırıyorsanız bu durum geçerlidir. Kayıt dışı çalışmanın yanı sıra başka suçlar da işlediğiniz tespit edilirse sınır dışı edilebilirsiniz.

Henüz bir oturum izniniz yoksa, kaçak çalışma başvurunuzun reddedilmesine yol açabilir. Ayrıca, bu durumda sınır dışı edilme ile de karşı karşıya kalırsınız.

Bazı durumlarda, Federal İş Bulma Kurumu'nun size bir oturum verilmesi için onay vermesi gerekir. Yasa dışı çalıştığınız kanıtlanırsa, Federal İş Bulma Kurumu bu onayı reddedebilir.

Çalışma izniniz varsa, bu genellikle belirli bir iş içindir. Bu iş, siz işinize başlamadan önce işvereniniz tarafından bir formda tanımlanır. Bu konuda daha fazla bilgiyi "Çalışma İzni" bölümümüzde bulabilirsiniz.

Eğer terfi ederseniz, yani daha iyi bir pozisyona geçerseniz, Yabancılar Dairesine çalışma izninizin değiştirilmesi için başvuruda bulunmanız gerekebilir. Bu çalışma izni değişikliği olmadan, siz veya işvereniniz fark etmeden yasadışı bir çalışma ya da çalıştırmanın bir parçası olabilirsiniz.

Böyle bir çalışma izni değişikliği, işvereninizin değişmesi durumunda da gereklidir.

Almanya'da kaçak çalışma ve yasadışı istihdamla mücadelenin temelini Kaçak İşçilikle Mücadele Kanunu (SchwarzArbG) oluşturmaktadır. Federal Gümrük İdaresi'nin "Kaçak İş Mali Denetim" birimi ve yasadışı istihdamla mücadeleden sorumlu belediye yetkilileri bu yasanın ihlalleriyle mücadeleden sorumludur.

Gümrük neyi kontrol ediyor?

Kaçak İş Mali Denetim çalışanları, diğer hususların yanı sıra, aşağıdaki hususları da kontrol eder:

• İşverenler, çalışanlarını sosyal sigorta için doğru şekilde kaydettirmiş mi? Sosyal sigorta şunları içerir: Sağlık sigortası, uzun süreli bakım sigortası, kaza sigortası, emeklilik sigortası ve işsizlik sigortası
• İşsizlik ödeneği I ve Bürgergeld (vatandaşlık parası) gibi sosyal yardımların nasıl alındığı
• İstihdam sertifikaları veya ikincil gelir belgelerinin düzenlenmesi
• Yabancılar gerekli çalışma izinleri var mı
• Yabancı işçilere benzer yerli işçilerden daha kötü muamele ediliyor mu
• Diğer AB üyesi ülkelerden Almanya'ya gelen ve burada çalışan yabancı işçiler için ücret ve çalışma koşullarına uyuluyor mu ("Arbeitnehmer-Entsendegesetz"). Buna asgari ücretin ödenmesi de dahildir ("Asgari Ücret Yasası").
• Vergi ödemekle yükümlü olan çalışanlar, yaptıkları iş için de vergi öderler (örneğin ücret vergisi ve ciro vergisi).

Gümrükler önceden bildirimde bulunmaksızın ve belirli bir neden olmaksızın denetim yapabilirler. Ayrıca geçmiş dönemlere de bakarlar. Buna ek olarak, vergi daireleri, aile yardımları dairesi olarak da görev yapan Federal İş Bulma Kurumu veya Federal Ağ Ajansı da dahil olmak üzere çok çeşitli makamlar tarafından denetimlerinde desteklenmektedir. Bu kurumlar sürekli olarak bilgi ve şüpheli olgu alışverişinde bulunurlar.

Belediyelerin kaçak işçilikle mücadele yetkilileri neleri kontrol ediyor?

Belediye yetkililerinin çalışanları aşağıdakileri durumları kontrol ederler:

• Ticaret yapan kişinin işini veya gezici ticareti bildirme yükümlülüğünü yerine getirmiş olmasını
• El sanatları siciline kayıtları: Serbest meslek icra eden ve bunu bir ticaret olarak yapan herkes, belirli zanaatlar için zanaat siciline kaydolmak zorundadır. Bu, serbest meslek sahibi tüm zanaatkârların kaydıdır. Örneğin, duvarcı, çatı ustası veya boyacı olarak çalışıyorsanız, kayıt gerektiren bir meslek icra ediyorsunuz demektir. Kayda tabi olan tüm zanaatların bir listesini Berlin Zanaatkarlar Odasının sayfasında bulabilirsiniz.

İşverenler ve çalışanlar gümrük denetimlerinde yasal olarak işbirliği yapmakla yükümlüdür. Her şeyden önce, şunları yapmalıdırlar:

• gerekli bilgileri sağlamalı,
• ilgili belgeleri sunmalı ve
• gümrük memurlarının işverenin tesislerine ve iş yerlerine girmesine izin vermelidir.

Gümrük idaresi memurları polis memurlarıyla aynı hak ve görevlere sahiptir. Bir soruşturma durumunda savcılık, polis ve federal polisle de yakın işbirliği içinde çalışırlar. Tutuklama yapma ve tutuklama emirlerini uygulama yetkileri vardır.

Kaçak çalışma durumunda hem işveren hem de çalışan cezalandırılır. Yasadışı çalıştığınızı bilmeseniz bile cezalandırılırsınız.

Ceza, beyan edilmeyen işin idari suç mu yoksa cezai suç mu olarak sınıflandırıldığına bağlıdır. Örneğin, bir ticareti kaydettirmemişseniz, zanaatkarlık işinizi, bunu yapmak zorunda olmanıza rağmen zanaatkar siciline kaydettirmemişseniz veya gerekli belgeleri ibraz etmemişseniz veya zamanında ibraz etmemişseniz idari suç söz konusudur. Tüm bu durumlarda 50.000 avroya kadar para cezasına çarptırılabilirsiniz.

Kayıt dışı çalışmanın cezai suç olarak sınıflandırılması halinde, daha yüksek para cezaları ve hatta hapis cezası uygulanabilir. Bu durum, örneğin kayıt dışı çalışanlar için sosyal güvenlik primi ödemeyen işverenler için geçerlidir. Beş yıla kadar hapis cezasına çarptırılabilirler, özellikle ciddi vakalarda bu süre daha da artabilir. Bu cezalar, yabancıları izinsiz veya oturum izni olmadan ya da Alman işçilere göre çok daha kötü koşullarda çalıştırmaları halinde de uygulanabilir.

Son olarak, kaçak çalışırken yakalanmanız halinde siz ve işvereniniz vergi kaçırmakla suçlanabilirsiniz. Burada da para ve hapis cezaları söz konusu olabilir. Bir yabancı olarak gerekli çalışma izni olmadan çalışmanız halinde de 5.000 avroya kadar para cezasına çarptırılabilirsiniz.

Bürgergeld (vatandaşlık parası) alıyorsanız ve kaçak çalışırken yakalanırsanız, ciddi cezalarla karşı karşıya kalabilirsiniz. Bunun nedeni, Bürgergeld (vatandaşlık parası)  alanların yasal olarak tüm gelirlerini Jobcenter‘a bildirmek zorunda olmalarıdır. Bu gelir size verilen vatandaşlık parasından (kısmen) düşülür. Jobcenter‘ı bu konuda bilgilendirmezseniz, sosyal yardımlardan hileli bir şekilde faydalanmış olursunuz. Buna yardım dolandırıcılığı denir. Ayrıca, kaçak çalışan ve vatandaşlık parasından faydalananlar vergi kaçırmaktan da suçludur.

Gümrük makamları, Bürgergeld (vatandaşlık parası) alıcısı olarak yasadışı çalıştığınızı kanıtlarsa, aldığınız Bürgergeld (vatandaşlık parası) yardımlarının bir kısmını veya tamamını geri ödemek zorunda kalabilirsiniz. Ayrıca, para cezası veya beş yıla kadar hapis cezasıyla karşı karşıya kalabilirsiniz. Özellikle ciddi vakalarda bu hapis cezası on yıla kadar çıkabilmektedir.

Kaçak çalışma sadece işsizler ve sahte serbest meslek sahipleri arasında değil, aynı zamanda düzenli olarak istihdam edilen kişiler arasında da görülebilir. Yasal işinizin yanı sıra yasadışı olarak da çalışıyorsanız, kovuşturmaya tabi tutulabilirsiniz. İşvereniniz bunu öğrenirse, bu durum iş sözleşmenizin bildirim yapılmaksızın feshedilmesi için gerekçe olabilir. Böyle bir durumda, işvereniniz davranışlarınız nedeniyle sizi işten çıkarabilir. Bu, özellikle rekabet amaçlı yasadışı çalıştıysanız veya yasadışı çalışarak şirketin potansiyel müşterilerini "çaldıysanız" mümkündür. Ancak, münferit vakanın somut koşulları önemlidir. Bu, bu tür uyuşmazlıklarda, beyan edilmemiş çalışma nedeniyle işten çıkarmanın geçerli olup olmadığına iş mahkemesinin karar vereceği anlamına gelir.

Birisi için çalışıyor ve karşılığında ödeme almıyorsanız, bu kaçak çalışma değil, bir iyiliktir. Bu konu Kaçak İşçilikle Mücadele Kanunu’nda (SchwarzArbG) daha ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Buna göre, aşağıdaki gibi durumlarda kaçak çalışma söz konusu değildir:

• akrabalarınız için,
• komşuluk yardımı çerçevesinde,
• kendiniz için yaptığınız bir projede (bir inşaat projesinin yürütülmesinde) veya
• bir iyilik olarak çalıştıysanız.

Bu, aile üyeleri, arkadaşlar, komşular ya da meslektaşlar için gönüllü olarak ve herhangi bir ödeme beklemeksizin iş yapmanın kaçak çalışma olmadığı anlamına gelir. Daha sonra minnettarlığınızdan dolayı bir miktar para alsanız bile, bu kaçak çalışma değildir çünkü faaliyet kâr elde etmek için tasarlanmamış ve düzenli olarak gerçekleştirilmemiştir. Ancak, komşunuzun çimlerini düzenli olarak biçiyor ve bunun için para alıyorsanız, bu beyan edilmemiş kaçak çalışma olarak sayılabilir.

Sahte serbest meslek, beyan edilmemiş çalışmanın özel bir şeklidir: Resmi olarak serbest meslek sahibi bir kişi olarak çalıştığınız görünüyorsa, ancak aslında sadece bir şirket için çalıştığınız ve orada kendi işinizden gerçekten sorumlu olmadığınız gibi bir durum varsa, sizin için bu durum söz konusudur. Bu, yalnızca kağıt üzerinde serbest meslek sahibi olduğunuz, ancak aslında bir çalışan gibi muamele gördüğünüz anlamına gelir. Bu durumda, şirketin sizi istihdam etmesi ve sosyal güvenlik primleri ile gelir vergisi ödemesi gerekir. Almanya'da sözde serbest meslek kanunen cezalandırılır. Bu hem çalışanlar hem de işverenler için geçerlidir. Sahte serbest meslek ile gerçek serbest meslek arasındaki fark hakkında daha fazla bilgiyi DGB web sitesinde bulabilirsiniz.

Kaçak çalışma neredeyse tüm iş kollarında görülebilir. Ancak özellikle inşaat, gastronomi, konaklama, yolcu taşımacılığı, nakliye, sahne sanatları, ormancılık, temizlik, fuar ve sergi inşaatı ve sökümü ve et işleme sektörlerinde yaygındır. Kontrol makamları bu alanlarda sık sık yasadışı istihdam biçimleriyle karşılaştığından, Kaçak İşçilikle Mücadele Kanunu bu alanlarda çalışanların kimlik belgelerini her daim yanlarında taşımalarını şart koşar.

Kaçak çalışıp çalışmadığınızdan emin değilseniz veya işvereninizin sizi kayıtlı olarak çalıştırıp çalıştırmadığını bilmiyorsanız, mutlaka bir Faire Integration danışma merkezine veya sendika üyesiyseniz sendikanıza başvurun!

Kaçak çalışma düzenli işleri tehlikeye atabilir: Kaçak çalışma için vergi ödenmediğinden, işgücü daha ucuzdur. Ayrıca kaçak çalışma, devleti vergi gelirinden mahrum bırakır. Örneğin 2021 yılında, Kaçak İş Mali Denetim Birimi 48.000'den fazla işvereni kontrol etti, 120.000'den fazla cezai işlem başlattı ve yaklaşık 790 milyon avroluk vergi ve sosyal güvenlik kaybı tespit etti.